NIR-sensoren voor mestanalyse: van veelbelovend naar kansloos?

NIR staat voor Nabij InfraRood-spectroscopie, een veelgebruikte techniek voor het analyseren van allerhande vaste en vloeibare stoffen. Van bloed tot melk, van paprika’s en komkommers tot suikerbieten en van ruwvoer tot organische mest.

Een NIR-meting is altijd indirect. Dat wil zeggen dat het resultaat van de meting van de reflectie van de infrarood lichtstraal op de (vloei)stof, vergeleken wordt met de resultaten van eerdere metingen. Die eerdere metingen zijn door de fabrikant van de NIR-sensor verwerkt in een ijklijn, zeg maar een kalibratielijn. De nauwkeurigheid en compleetheid van de ijklijn bepaalt de nauwkeurigheid van de NIR-meting. Hoe meer metingen beschikbaar zijn, hoe nauwkeuriger de ijklijn is.

Het voordeel van NIR is dat een NIR-sensor continu meet en dat het resultaat van een meting direct bekend is. In het geval van drijfmestanalyse weet je direct hoeveel stikstof, fosfaat, kali en droge stof er in bepaalde mest zit. Je hoeft dus niet te wachten op het resultaat van de analyse van één specifiek mestmonster door een laboratorium. Ook zie je met een NIR-sensor direct de verschillen in mestsamenstelling bij het leegzuigen van een mestput of -bassin en tussen verschillende vrachten aangevoerde mest.

Lees verder onder de foto

Het voordeel van een NIR-sensor is dat die continu meet en dat het resultaat van een meting direct bekend is. Je kunt er bijvoorbeeld, zoals op deze foto, mee vastleggen hoeveel fosfaat je uitrijdt. – Foto: Hans Prinsen

Interesse in NIR-sensoren ebt weg in Nederland

Pakweg twintig jaar na de introductie van een NIR-sensor voor mestanalyse door sensorfabrikant m-u-t en mesttankfabrikant Zunhammer, lijkt de interesse in Nederland stilletjes aan weg te ebben. Dat blijkt uit een belronde van TREKKER langs mesttankfabrikanten en mestleveranciers.

Over de belangrijkste redenen achter de afnemende belangstelling zijn de leveranciers het wel eens. Ten eerste zijn NIR-sensoren op mest- en transporttanks nog altijd niet geaccrediteerd (goedgekeurd) als alternatief voor de wettelijk vereiste weging en bemonstering van drijfmest. Dat komt mede omdat verschillende NIR-sensoren verschillende meetresultaten geven. Wettelijk gezien kun je dus niets met de resultaten van de metingen van een NIR-sensor ten aanzien van gehalten in (aangevoerde) drijfmest met het oog op aan- en afvoer van mest en plaatsingsruimte.

De tweede reden is dat loonwerkers de relatief dure techniek – al gauw € 30.000 tot € 35.000 – niet terugverdienen. Dat komt doordat met name veehouders niet bereid zijn extra te betalen voor de extra service die een NIR-sensor kan bieden.

Desondanks zijn loonwerkers best enthousiast over de mogelijkheden. Zo zegt Wesley Blaak van Blaak Loonwerk in Zweeloo (Dr.): “Bij de aanschaf van de nieuwe Zunhammer-mesttank in 2018 kozen we voor een NIR-sensor, met het oog op de toekomst. Aanvankelijk vroegen we daarvoor een meerprijs van € 0,25 per kuub. Punt is echter dat een veehouder, maar ook een akkerbouwer, met de gegevens van de NIR-metingen niet zo veel kan, want er is altijd wel verschil met de laboratoriumuitslagen van de mestmonsters. Vooral bij fosfaat en kali. Misschien meet de NIR-sensor wel veel nauwkeuriger, maar omdat die wettelijk gezien geen alternatief is, krijg je altijd discussie over welke waarden kloppen. Ik had verwacht dat dat hele proces van accreditatie veel sneller zou gaan, maar helaas. Ik gebruik de NIR-sensor nog altijd en zou hem ook nu zeker opnieuw aanschaffen, maar ik reken er momenteel geen meerprijs meer voor.”

NIR-sensoren wel populair buiten Nederland

Namens machinefabrikant Duport in Dedemsvaart (Ov.) vertelt Eltje Brand dat niet alleen de kostprijs en het gebrek aan accreditatie het animo dempen. “Met de NIR-sensor zelf ben je er nog niet. Je moet de data ook verwerken, en taakkaarten maken, indien nodig. Dat kost tijd en daarvoor moet je als loonbedrijf ook iemand hebben die dat kan en wil.”

Bij de Zeeuwse machinefabrikant Vervaet blijft de NIR-sensor onverminderd populair, maar enkel voor buitenlandse klanten, geeft Jonathan Hoekman aan. “Bij ons verlaat 75% van de nieuwe zelfrijders de fabriek met de voorbereiding voor een NIR-sensor of met een NIR-sensor. Al die machines gaan momenteel echter naar het buitenland, waar het enthousiasme wel heel groot is. Grootste pijnpunt is dat de laboratoriumanalyses niet overeenkomen met de NIR-analyses. Akkerbouwers zijn wel enthousiast, omdat ze dankzij een NIR-sensor direct een goed idee hebben van de samenstelling van aangevoerde drijfmest. En dat een loonwerker er geen meerprijs voor vraagt, is toch ook wel een beetje sectoreigen.”

Siebren Greidanus van Zunhammer-importeur Rosier Greidanus in Winsum (Fr.) ziet wel een tendens dat intermediairs op basis van laboratoriumanalyses mest voor akkerbouwers mengen op gehaltes. “Dan heb je zelf geen NIR-sensor nodig en weet je toch wat er in de aangevoerde mest zit.”

Nick Selman van Kaweco in Hengelo (Gld.) ziet nog wel interesse in Nederland, zij het beperkt. “Als loonwerker moet je ook niet onderschatten hoeveel tijd er gemoeid is met het verwerken van de data en het maken van (taak)kaarten. Je moet toch iemand hebben zitten die dat interesseert. Wij leveren verschillende merken NIR-sensoren op onze mesttanks, waaronder m-u-t en sinds kort het Italiaanse Dinamica Generale. We merken wel verschillen in de nauwkeurigheid ervan. Zo lijkt die van Dinamica Generale vooralsnog nauwkeuriger. Wellicht komt dat door de set ijklijnen, die ze afstemmen op het land of de regio waar de NIR-sensor draait.”

Auteur: René Koerhuis