Schoffelen met camera-correctiesysteem

Het aantal fabrikanten van schoffelmachines groeide afgelopen jaren flink. Vrijwel allemaal leveren ze een uitvoering met camera-correctiesysteem. Die worden ook het meest verkocht. De meerderheid past voor het corrigeren van de schoffelbalk een sideshiftsysteem toe, als tegenhanger van het systeem dat corrigeert met parallelarmen. Is het een beter dan het ander? En als dat zo is, waarom past dan niet iedereen dat toe?

Nauwkeurigheid van schoffelen

Veel fabrikanten claimen op 1 of 2 centimeter nauwkeurig te kunnen schoffelen. Dat klopt als je uitgaat van de nauwkeurigheid van de camera. Maar nauwkeurigheid van schoffelen is een betrekkelijk begrip. Ook als een camera tot op millimeters nauwkeurig de denkbeeldige rechte lijn door de gewasrij herkent, gaat het er in de praktijk om hoe smal de ruimte tussen de schoffels mag zijn zonder het gewas in de rij te raken. Het antwoord op die vraag is de optelsom van alle onnauwkeurigheden die meespelen:

• hoe exact staat het gewas midden op de rij

• hoe constant is de precieze afstand tussen de rijen

• hoeveel speling zit er op het schoffelelement

• hoeveel beweegt het schoffelmes door bewegingen van de trekker

• hoe nauwkeurig kan de hydrauliek de positie corrigeren

Bedenk dat, net als bij een gps-navigatiesysteem, de camera de schoffel continu corrigeert zodra er een afwijking van de theoretische rechte lijn optreedt. De gereden lijn is dus behoorlijk recht, maar niet kaarsrecht. Je moet tussen schoffel en plantjes altijd ruimte voor kleine afwijkingen incalculeren, plus en min rond de theoretisch exact ideale lijn.

Ook rijsnelheid speelt een rol. Bij schoffelen rijd je al gauw tussen 2 en 3 meter per seconde. 3,6 kilometer per uur is 1 meter per seconde! Er verstrijkt tijd tussen het moment dat de camera (de computer) het ontstaan van een afwijking vaststelt en de correctie op de schoffel. De haalbare nauwkeurigheid neemt in de praktijk dus af met toenemende rijsnelheid. Vooral in bochten.

Elke afwijking in het totale samenspel van trekker en schoffelmachine is op zichzelf een millimeterkwestie, maar opgeteld groot genoeg om altijd enkele centimeters ruimte te willen aanhouden tussen de schoffelmessen. Dan rest nog de vraag hoe dicht je bij de planten kunt schoffelen zonder hun wortels te beschadigen.

Tekst gaat verder onder de foto

Een praktisch punt: plaatsing van de camera. Bij grote werkbreedtes en om geren gps-gestuurd nauwkeurig te schoffelen, zit er liefst aan beide zijden een camera. Zeker als je ook met een opgeklapte vleugel wilt schoffelen. – Foto: Claas

Topstang in het midden houden

De eenvoudigste manier om een schoffel in de driepunts hefinrichting achter de trekker te corrigeren, is met een sideshift. In zijn simpelste vorm een sideshift in de aanspanning aan de trekstangen, zoals die bij een rijenfrees wordt toegepast. “Zo zijn wij destijds ook begonnen”, vertelt Leonard Mol, productspecialist bij Steketee (Lemken) in Stad aan ’t Haringvliet.

Tekst gaat verder onder de foto

Het eenvoudigst, maar ook met de meeste beperkingen, is het corrigeren door de trekstangen van de hefinrichting aan te sturen. Dat is het geval bij deze constructie van Hydrokit. – Foto: Mark Pasveer

Een alternatief is om een cilinder tussen de achterbrug van de trekker en een trekstang van de hefinrichting te zetten. Een systeem zoals John Deere dat in 2019 samen met Monosem op de Sima in Parijs liet zien, of zoals het Franse Hydrokit introduceerde op de Sima in 2022. Bij een correctie drukt de hydraulische cilinder de hef (en dus het werktuig) opzij om goed ‘op de rij’ te blijven. De topstang beweegt dan ook opzij, met als gevolg dat je het werktuig automatisch iets voorover trekt. Bij een rijenfrees geen probleem, want het zijn maar kleine bewegingen. Maar een schoffel wijkt dan af van de ideale vlakstelling, en dat is bij ondiep schoffelen wel een probleem.

De oplossing is een sideshift te construeren die het werktuig volledig onafhankelijk van de driepuntsbok opzij schuift. De topstang blijft keurig in het midden. Dit is wat vrijwel alle fabrikanten doen.

Tekst gaat verder onder de foto

Correctie met een cilinder aan een trekstang (hier in de fronthef). Bewegen de trekstangen naar links of rechts, dan beweegt de topstang mee en trekt hij het werktuig ook iets achterover. Dat beïnvloedt de vlakstelling van een schoffel. – Foto: Deutz-Fahr

Sideshift houdt schoffel op de rij

Een sideshift – lineaire sideshift wordt het ook wel genoemd – die onafhankelijk van de driepuntsbok beweegt kan de schoffel perfect op de rij houden. Bij een systeem zonder steunwielen moeten de trekstangen strak staan. Staan ze los, dan beweegt de hefinrichting en duurt het te lang voor de schoffel volgt; ook is de correctie dan niet op de millimeter nauwkeurig. Echter, staan de trekstangen vast, dan geeft de trekker ook iedere stuurbeweging door aan de schoffel. Die moet je dan extra corrigeren. Dit effect wordt, net als bij het zwiepen van de spuitbomen van een spuitmachine, groter naarmate de werkbreedte toeneemt. Dat hoeft in de praktijk geen probleem te zijn als je voldoende marge aanhoudt in de breedte van de schoffels ten opzichte van de rijenafstand. Maar dan is wel de vraag: hoe nauwkeurig is nauwkeurig?

De meeste leveranciers kiezen inmiddels voor een sideshift die afsteunt op wielen. De trekstangen kunnen dan los staan en geven bewegingen van de trekker minder door aan de schoffel.

Met parallelarmen ruimte voor grote wielen

Een alternatief is een systeem met parallelarmen. In principe komt de schoffel door de parallelarmen wel wat verder naar achteren, maar dat geeft tegelijk ruimte voor grote wielen om hem af te steunen. Bij werkbreedtes binnen de wielen van de trekker geeft het ruimte voor voldoende zicht voor de camera, als die in het midden wordt gemonteerd. Parallelarmen betekent automatisch ook volledig afsteunen op steunwielen. De geometrie van een parallelsysteem maakt het nog wat makkelijker heel subtiel te corrigeren. Schmotzer en Cavalleretti passen om die reden proportionele ventielen toe.

Steketee noemt als argument vóór parallelarmen dat de constructie meer bodemvrijheid geeft dan een sideshift. Wat compact aanbouwen betreft: uiteindelijk bepaalt de afstand van de kogel van de hefinrichting tot de punt van het eerste schoffelmes hoe dicht de machine op de trekker zit. Die afstand neemt toe als je een standaard schoffel aan een universele sideshift koppelt, maar kan bij parallelarmen juist kleiner zijn als het sideshiftsysteem geïntegreerd in de schoffel is geconstrueerd.

De moderne schoffel is ook steeds vaker uitgerust met parallellogrammen die individueel kunnen heffen en zakken. Gekoppeld aan gps kun je dan heel nauwkeurig een geer volledig schoffelen zonder onnodig planten te verliezen. Staat de camera op de zijkant van de schoffel, dan is er aan beide zijden eentje nodig om te voorkomen dat de besturing in een geer het spoor bijster raakt.

Tekst gaat verder onder de foto

Om camerabesturing mogelijk te maken hangt de schoffelbalk hier aan een parallellogram. Is dat een geïntegreerde constructie, dan kan dat compacter zijn dan wanneer een standaard schoffel modulair aan een sideshift-bok wordt gebouwd. – Foto: Hans Prinsen

Auteur: Martin Smits

Lees meer artikelen over spuit- en schoffeltechniek op Trekkeronline