12 juli 2023

Biofrees als alternatief voor chemische onkruidbestrijding

Steeds meer akkerbouwers kiezen voor een biofrees. Door het wisselvallige weer was het afgelopen voorjaar voor gebruikers van een biofrees een extra uitdaging om goed werk af te leveren. Drie akkerbouwers vertellen over hun ervaring met dit type werktuig. - Foto: Jochem Mansholt

Afgelopen voorjaar kleurden veel percelen erg groen. Door het wisselvallige weer was het voor gebruikers van een biofrees een extra uitdaging om goed werk af te leveren. Toch kiezen steeds meer akkerbouwers voor deze machine. Drie akkerbouwers vertellen over hun ervaring met de biofrees.

Biofrees, Biomulch. Verschillende namen voor machines die in essentie hetzelfde nastreven; zo ondiep mogelijk frezen om gras of een groenbemester net boven de wortel af te snijden en luchtig neer te gooien om het zo snel mogelijk te laten afsterven. TREKKER vroeg verschillende leveranciers, en ook gebruikers, naar hun ervaring met dit type werktuig.

200 tot 300 biofrezen in gebruik

Een gemeenschappelijk antwoord is de zoektocht naar een alternatief voor chemische onkruidbestrijding. Steeds meer akkerbouwers gaan over tot de aanschaf van een biofrees. Brancheorganisatie Fedecom heeft cijfers van verkochte aantallen, maar een paar spelers die naar wordt aangenomen toch een substantieel deel van deze markt bedienen, melden geen verkochte aantallen.

Over heel Nederland gezien zijn naar schatting inmiddels 200 tot 300 machines in gebruik. Ook dit jaar zijn meerdere tientallen exemplaren verkocht. Niet-kerende grondbewerking (NKG) en verplichte vanggewassen op zandgrond zijn aanjagers voor de belangstelling, maar ook de toenemende aandacht van akkerbouwers voor de kwaliteit van de bodem. Organische stof en bodemleven zijn sleutelwoorden.

Michel Remijn: gras vraagt meer dan alleen een frees

Michel Remijn (rechts) en medewerker Jesse Diephuis (l.) bij het frezen van aardappelland dat met de biofrees is voorbewerkt. – Foto: Jan Willem van Vliet

De biofrees is bij akkerbouwer Michel Remijn in Eenrum (Gr.) onderdeel van het NKG-systeem geworden.

Michel Remijn teelt – in maatschap met ouders, neef, oom en tante – op lichte tot middelzware zavel voornamelijk pootaardappelen, bieten, uien en granen. Sinds vorig jaar wordt een Concept Perugini (inmiddels Concept-Agri) overtopfrees gebruikt om in het voorjaar groenbemesters aan te pakken.

Op een steeds groter deel van het bedrijf past de maatschap niet-kerende grondbewerking (NKG) toe. Dat begon acht jaar geleden. Enkele percelen zijn inmiddels al acht jaar niet meer geploegd. NKG gebeurt in combinatie met een groenbemester. Die werd eerder in het voorjaar met een messeneg bewerkt, vaak gevolgd door een spitmachine. Deze spitmachine maakt steeds meer plaats voor een enkele jaren geleden aangeschafte Great Plains-combinatie van woeler met schijven. Een messeneg maakt vrij grof werk, een frees werkt veel intensiever en bewerkt de hele bovenlaag in één keer egaal.

Overtopfrees

Remijn koos voor een overtopfrees omdat die een relatief hoge rijsnelheid toelaat en omdat het materiaal niet onderdoor, maar bovenover langs de kap naar achter vliegt. De indruk is dat die het materiaal ook wat extra verkort. De plantenresten blijven toch goed bovenop liggen, omdat er geen zeef in de kap zit zoals bij een overtopfrees voor graslandvernieuwing.

Gras is trouwens wel een probleem, weet Remijn. In het droge voorjaar vorig jaar ging het heel mooi. Dit jaar heeft, vooral op het bietenland, straatgras het voorjaar goed overleefd. Grasland dat voor pootaardappelen wordt geruild of gehuurd, wordt daarom nog steeds geploegd. Net als uienland, waarmee je zo schoon mogelijk wilt beginnen. In een in het najaar geklepelde groenbemester krijgt tarweopslag weer een kans, en dat betekende dit voorjaar dat de klepelmaaier in de fronthef in actie kwam.

Niet-kerende grondbewerking

NKG in combinatie met een biofrees is een onderdeel van een systeem van boeren waar nog veel over valt te leren, en waarbij ook ieder jaar weer anders kan zijn. De woeler-schijvencombinatie bevalt Remijn erg goed, en zijn indruk is dat de capillaire werking van de grond tegenover traditioneel ploegen verbetert. Dat lijkt ook gunstig voor het tal in aardappelen. Voor de mooiste rugopbouw blijft een doorwinterde ploegvoor favoriet.

Meer toeren, minder rollen

In de simpelste vorm is een biofrees een gangbare frees waar de looprol wordt weggelaten om het materiaal zo luchtig mogelijk neer te leggen. Voor de diepteregeling komen er dan loopwielen aan de voorzijde. Een hydraulische klep maakt het mogelijk om de stroom van grond en gewasresten te sturen. “Dikkere, bredere en langere messen voor een volledige overlap was een doorontwikkeling die we met onze biofrees hebben gemaakt”, vertelt Christiaan Zutt namens Concept-Agri-importeur Vlaming (voorheen Concept-Perugini).

Lees verder onder de foto

Welk werktuig je ook gebruikt voor het oppervlakkig bewerken van een groenbemester; hoe vlakker het land, hoe ondieper de bewerking kan zijn. In principe is ieder spoortje er een te veel. – Foto: Jochem Mansholt

Behalve akkerbouwers zijn ook verschillende bollentelers inmiddels gebruiker van een biofrees. Die zoeken een manier om grasland voor de bollenteelt zonder glyfosaat dood te krijgen. Net boven de wortel afschrapen werkt dan beter dan de hele zode frezen. Bovendien wordt het geen modderpoel als er na het frezen nog flink water valt.

Vrijwel haakse messen om ondiep toch de hele breedte te bewerken en een hoger toerental van de rotor, is ook bij Kuhn het grootste verschil tussen een conventionele frees en de Biomulch, zoals Kuhn-importeur Reesink de bio-versie het liefst noemt. In principe kan de frees ook diep werken om het werk van een conventionele frees te doen, vertelt Reesink-productspecialist Christiaan Borkus. Punt is alleen dat de frees dan erg zwaar gaat trekken, zodat de leverancier adviseert voor dat doel toch een conventionele rotor te monteren.

Jarco van Koulil: timing is cruciaal

Jarco van Koulil schafte dit jaar een Kuhn Biomulch aan om de groenbemester in het voorjaar te verkleinen. – Foto: Andrea van Schaik

Jarco van Koulil is akkerbouwer in Ens (Fl.) en teelt voornamelijk consumptie- en tafelaardappelen, wortelen, bieten, uien en granen. Om groenbemester in het voorjaar te verkleinen, schafte hij dit jaar een Kuhn Biomulch aan.

Van Koulil begon drie jaar geleden met de eerste percelen niet meer te ploegen. Dit jaar is het bedrijf voor het eerst volledig ploegloos. Althans, het uienland is nog bewerkt met de ecoploeg, om toch zo schoon mogelijk te beginnen.

NKG gaat samen met het toepassen van groenbemesters. Eerder werden die verkleind met de al aanwezige werktuigen, de rotorkopeg in combinatie met een klepelmaaier. Maar ideaal bleek dat niet. De planten precies boven de wortel afsnijden zodat alles afsterft en de grond minimaal bewerken, dat is het doel.

Praktijk weerbarstig

Om dichter bij dat ideaal te komen, schafte Van Koulil een Kuhn Biomulch aan. De theorie klopt, maar de praktijk is weerbarstig. Voor ideaal werk moet het land vlak zijn als een biljartlaken, en dat red je niet altijd. En bijvoorbeeld in Engels raaigras krijg je toch snel hergroei. Haver viel dit jaar ook niet mee. Het land was niet vlak genoeg om ondiep genoeg te mulchen, waardoor meer hergroei optrad. Afgrazen met schapen kan ook een onderdeel van de strategie zijn.

Het is steeds weer zoeken naar de beste oplossing. Vooral het juiste moment kan het resultaat bepalen. In een wisselvallig voorjaar is timing lastig, maar wel bepalend. Dit jaar doet Van Koulil de eerste ervaring op met het toepassen van een microbe om de vertering te bevorderen. Er is nog veel te ontdekken en te leren, maar de ingeslagen weg wordt door hem wel vervolgd.

Meerdere principes

Bekende leveranciers van biofrezen zijn Celli, Maschio, Kuhn en Alpego. De frees van Concept-Agri is een aparte, omdat die als overtopfrees werkt. Met dit verschil met een typische overtopfrees voor graslandvernieuwing, dat er geen zeef in de kap is ingebouwd. Om te voorkomen dat grond onder de kap aankoekt, monteert Concept-Agri inmiddels een anti-kleef kunststofplaat in de kap.

Meer dan alle andere frezen op de markt is de uit Oostenrijk afkomstige Geohobel specifiek als biofrees ontworpen. Geen gebogen messen, maar meer schopjes, als in een roterende spitmachine. Die zijn zo ontworpen dat ze de bovenlaag dun en egaal afschrapen. ‘Grondschaaf’ pleegt importeur Kramer in Burgerbrug de machine daarom te noemen.

Eén ding is voor alle biofrezen gelijk: ondiep de hele breedte affrezen lukt alleen als het land goed vlak is. Het succes van de biofrees hangt daarom niet alleen van de techniek en het afstellen van de frees af, maar begint bij een goede voorbereiding. Vlak land; ieder spoortje is te veel.

Jochem Mansholt: zonder spuiten een schoon begin maken

Jochem Mansholt past steeds vaker niet-kerende grondbewerking toe in combinatie met groenbemesters. – Foto: Jan Willem van Vliet

Akkerbouwer Jochem Mansholt in Vierhuizen (Gr.) werkt dit jaar voor het derde seizoen met een Geohobel-frees. Mansholt past al langere tijd steeds vaker niet-kerende grondbewerking toe in combinatie met groenbemesters.

Akkerbouwbedrijf Mansholt bewerkt 230 hectare en richt zich voornamelijk op pootgoedproductie, met name het hoogwaardig materiaal. 1:4 rotatie met veel rustgewassen in het bouwplan. Het gaat om 67 hectare pootaardappelen, 30 hectare suikerbieten, 11 hectare zaaiuien, 5 hectare tulpen verhuurd, 38 hectare wintergerst, 48 hectare wintertarwe, 11 hectare graszaad, 6 hectare gele erwt voor vermeerdering en 13 hectare flageoletbonen.

Vaste mest

Na bijna elke teelt wordt vaste mest uitgereden en jaarlijks zo’n 125 hectare groenbemester gezaaid om de grond te voeden en groen de winter in te laten gaan. De gedachte is dat wanneer de bodem actief is, er ook meer water wordt afgevoerd. Deze manier van werken betekent dat er in het voorjaar meer werk is om de groenbemester te verkleinen en te mulchen.

Mansholt werkt dit jaar voor het derde seizoen met een Geohobel-frees. In het voorjaar wordt op het ongeploegde land de groenbemester, vaak een mengsel van facelia, mosterd en wat zonnebloem, eerst geklepeld en dan met de Geohobel bewerkt als voorbereiding op het volgende gewas. Vergeleken met alternatieven is de Geohobel niet de goedkoopste machine in aanschaf, weet Mansholt, maar de machine levert in de praktijk heel mooi werk af: de grond wordt heel ondiep en volledig afgeschaafd.

Zonder rol

Mansholt werkt zonder rol achter de frees, om het materiaal zo luchtig mogelijk neer te leggen. Het weer is wel een belangrijke factor. Het groen moet na de bewerking opdrogen. Dit voorjaar was niet het meest ideale voor deze manier van werken. Komt er te vlot een bui achteraan, dan kan een tweede bewerking nodig zijn. Door het ondiep werken, ontstaat na regen geen paplaag die slecht opdroogt. Omdat de bouwvoor met alle wortelkanalen volledig onberoerd blijft, kan regenwater toch vlot wegzakken.

Wil of kun je door gebrek aan middelen een groenbemester niet doodspuiten, dan zul je mechanisch aan de slag moeten. En dan lijkt zo oppervlakkig mogelijk affrezen, zeker als er ook wat gras staat, de beste manier om dat te doen, besluit de Groningse akkerbouwer zijn voorlopige kijk op het werken met de Geohobel.

Auteur: Martin Smits

Lees meer artikelen over grondbewerking en bodemgezondheid

Gerelateerde tags: Biofrezen, Grondbewerking en Bodemgezondheid