Blauwebessenteler Rik Harmsma in Bovensmilde (Dr.) is van de vertrouwde handpluk overgestapt op het mechanisch oogsten van blauwe bessen met een volledig elektrisch aangedreven oogstmachine, de Harvy 500 van de Nederlandse machinefabrikant FineField.
Toen Rik Harmsma in 2007 eigenaar werd van een 16 hectare groot blauwebessenbedrijf wist hij het meteen: de mechanisatie moet op de schop. Een oude Holder A60-smalspoortrekker ging als eerste de deur uit. Een Deutz Agrokid nam zijn plaats in en is later op zijn beurt vervangen door een New Holland.
Voor het plukken van de bessen was de ondernemer hoofdzakelijk aangewezen op handpluk. Met de komst van een volledig elektrisch aangedreven oogstmachine is dat nu verleden tijd. In 2023 heeft het Drentse bedrijf voor het eerst blauwe bessen geoogst met de splinternieuwe elektrische oogstmachine Harvy 500 van Nederlandse bodem. Leuk detail: het is de eerste variant op rupsen.
De eerste Harvy 500 op rupsen. Harmsma teelt zijn bessen op witveen, een beruchte grondsoort wat draagvermogen betreft. Voor de teler was het duidelijk: rupsen zijn een must. De groene kunststofdelen in de rups zijn nog in een testfase. Ze verminderen trillingen bij het rijden op een harde ondergrond.
Het voelde als een sprong in het diepe, vertelt Rik Harmsma, die het bedrijf runt in maatschap met zijn vrouw Geppie en zoon Folkert. “We hebben ingezet op de toekomst met de aanschaf van de FineField Harvy 500-oogstmachine.” Met de beslissing om machinaal te gaan oogsten, is de ondernemer een onomkeerbare weg ingeslagen. “Je weet wat je gedaan krijgt met de vele handjes van arbeidsmigranten en studenten. Wat de machine zou gaan presteren was toch wel wat onzeker.”
Doorslaggevend voor de keuze om fors te investeren in machinaal oogsten, was vooral het wegvallen van een vaste oogstploeg en de problemen die gepaard gaan met het vinden van bekwame mensen. Daarnaast is arbeid in Nederland duur, de plukkosten bedragen zo’n € 2 per kilo bessen. Een handplukker haalt 10 kilo per uur van de struiken. De nieuwe oogstmachine plukt 800 kilo per uur.
Blauwe bessen vallen in de categorie zacht fruit. Dat maakt meteen duidelijk dat elke bewerking voorzichtig moet gebeuren, zeker het oogsten. Beschadigd fruit betekent onmiddellijk verlies. Een oogstmachine met een verlies van nog geen 5% was voor dit type fruit jaren terug nog ondenkbaar, maar daarin is verandering gekomen.
Behoedzaam en nagenoeg geluidloos beweegt de Harvy 500 door de rijen blauwebessenstruiken. Een eerste aanblik doet eigenlijk niet vermoeden dat het een oogstmachine is. Geen grote bunkers waar het fruit via opvoerbanden en zeefunits instroomt. De blauwebessenoogstmachine verzamelt de gewonnen oogst keurig in bakjes, die de FineField Harvy 500 aan beide zijden in een ‘stacker’ stapelt.
Flexibele, roterende vingers vegen de rijpe blauwe bessen van de struiken. Het vergt niet veel kracht om een rijpe blauwe bes los te laten komen van de plant. De blauwe borstels, die uitmonden in een opvangbakje, nemen de bessen mee naar de kratten die aan beide zijden van de oogstmachine in zogenaamde stackers gaan. In de twee compartimenten is ruimte voor maximaal 100 kratten.
De prestaties van de oogstmachine zijn indrukwekkend. De machine weet elk uur 800 tot 1.000 kilo blauwe bessen van de struiken te trillen met roterende trilvingers. Aan boord is ruimte voor maximaal 1 ton bessen. Twee grote elektromotoren, netjes weggewerkt onder de invoerlijn, geven de machine voldoende power. De energie komt van het dak, waar zonnepanelen hun werk doen. Overtollige stroom wordt opgeslagen in een 20 kW Li-ion accu.
Lees verder onder de video
Tevreden kijkt teler Rik hoe zoon Folkert de machine op de kopakker een rij verder loodst met de afstandsbediening. Een set wielen aan een beweegbaar frame zakt naar beneden en neemt het over van de rupsen. Zo rijd je snel, zonder draaien en wringen, naar een nieuwe rij struiken. De wielen sporen licht in. “Dat is de reden dat wij voor rupsen zijn gegaan”, legt de teler uit. “We zitten hier op witveen, daar zakt zo’n beetje alles doorheen.”
Terugkijkend kan Harmsma niet anders concluderen dat het oogstseizoen boven verwachting is verlopen. Zoals meestal met nieuwe dingen, is er nog wel wat fijn te slijpen. De invoer van de struiken kan beter door de geleiding aan te passen. Ook de sturing, nu nog mechanisch geactiveerd door stuursensoren, zal waarschijnlijk beter functioneren met gps. Een pluim krijgt de fabrikant voor zijn support. Technici tackelen storingen veelal op afstand. De Harvy 500 heeft geen duidelijke voor- of achterkant. Hoe vertel je de support dan waar je een probleem lokaliseert? Daar heeft de machine een goed antwoord op. Elke zijde heeft een kleurcode zodat geen misverstand kan ontstaan.
Voor de Drentse ondernemers is het een bijzonder jaar. De oogstmachine is al een mijlpaal, en daarnaast vieren ze een 100-jarig jubileum. Al een eeuw teelt het bedrijf blauwe bessen. Een deel van de historische boomgaard is nog intact, al zijn de dagen van de stokoude bomen wel geteld. Fruitbomen moet je regelmatig vernieuwen, legt de ondernemer uit. Een boom is na enkele decennia over de top van zijn productie. Nieuwe aanplant hoort erbij, en zeker met het oog op machinale oogst is de rassenkeuze belangrijk. Het blauwebessenras Liberty bevalt de teler het best vanwege de mooie opgaande groei en grote vruchten. De struiken groeien strak verticaal en dragen grote bessen.
Familie Harmsma teelt 16 hectare blauwe bessen op een boerderij in Bovensmilde (Dr.), waar de teelt een rijke historie kent die een eeuw teruggaat. Ze leveren de bessen in hoofdzaak via de veiling in Venlo aan de handel. Een deel zeten ze zelf af in de in de zomer drukbezochte boerderijwinkel. In het seizoen plukt het bedrijf 5 hectare per week. De logistiek rond de oogstmachine hebben de ondernemers naar eigen inzicht ontwikkeld, onder andere met een zelfgebouwde krattenwagen.
Een blauwebessenteler is het jaar rond druk. Snoeien, maaien, bedden afdekken met rietvezel, en natuurlijk machineonderhoud. Spuiten gebeurt minimaal, maar je ontkomt niet aan het beteugelen van onkruid. Daarnaast moet je alert zijn op schimmels en luizen. Voor het spuitwerk staat een recente boomgaardspuit van Munckhof in de werktuigberging, gekoppeld aan een 75 pk New Holland-smalspoortrekker.
De Ferrari K60 is geliefd op het blauwebessenbedrijf. De smalspoortrekker met omkeerinrichting geeft de bestuurder altijd goed zicht op het werk. De Italiaan is vaak gekoppeld aan de onmisbare klepelmaaier. Een toekomstige Ferrari zal een cabine hebben.
Naast de moderne spuitcombinatie staat een lieveling van het bedrijf, een Italiaanse Ferrari-smalspoor met omkeerinrichting. Harmsma roemt de kleine Italiaan vanwege zijn gebruiksgemak. Het enige nadeel is het ontbreken van een cabine. Een toekomstige opvolger krijgt die wel, voor wat meer luxe.
Het trekkertje draait vooral met een klepelmaaier, voor de fruittelers een onmisbaar werktuig. Harmsma koopt elke twee jaar een nieuwe Chinese klepelmaaier. “Die dingen kosten nog geen € 1.800, zo staat er altijd een frisse maaier op het erf. Wij houden ervan dat de spullen werken als we ze nodig hebben, zodat we niet eerst hoeven te sleutelen.”
Auteur: Mark Pasveer
Gerelateerde tags: Oogsttechniek
