Een geslaagde teelt van een groenbemester begint met goed zaaien. Dus is het zaak dat de akkerbouwer een mooi verkruimeld zaaibed klaarmaakt. Tegelijkertijd is de trend om de grond zo ondiep mogelijk te bewerken – of zelfs helemaal niet –en te zaaien in een onbewerkte stoppel. Fabrikanten spelen daar op in en komen met geschikte machines voor het zaaien van groenbemester.
Wettelijke verplichtingen en een toenemende aandacht voor de kwaliteit van de bodem hebben ervoor gezorgd dat de teelt van groenbemesters de laatste jaren flink toenam. Voor veel akkerbouwers is een groenbemester een serieuze teelt die dus serieuze aandacht krijgt.
Een groenbemester is gewoon een gewas en op die manier moet je ermee omgaan, stellen leveranciers van zaaizaden terecht. “Een goed verkruimeld zaaibed zorgt dat ook de fijnzadige componenten vlot kiemen. Zaai niet dieper dan 2 à 3 centimeter”, vertelt de teelhandleiding van DSV zaden bij hun TerraLife-groenbemestermengsels.
Het is niet alleen het advies van de zaadleveranciers, maar ook het uitgangspunt dat werktuigenleveranciers kiezen: zaai een groenbemester zoals je graan of graszaad zaait. Zorg voor voldoende verkruimelde grond en zaai nauwkeurig op de juiste diepte. Toedekken, aandrukken en de natuur doet de rest.
Lees verder onder de foto’s
De trend van de laatste jaren, zowel voor hoofdgewassen als groenbemesters: kouters met nauwkeurige diepteregeling, gevolgd door drukwielen. – Foto: Sulky
In één werkgang van stoppelland een netjes ingezaaid perceel groenbemester maken, gebeurt vaak met een combinatie van een werktuig in de fronthef plus een rotorkopeg met zaaimachine achterop. Schijfkouters om ook goed egaal op diepte door gewasresten te zaaien en vervolgens een beetje aandrukken. Zo zaait de Nederlandse boer de afgelopen jaren steeds vaker zijn groenbemester.
Hans Hoogland, verkoopleider voor Lemken in Noord-Nederland, zag dat een aantal jaren geleden als een trend. Die methode is zeker niet passé, maar er is nu ook een trend om stoppelpercelen zo ondiep mogelijk te bewerken. Werktuigfabrikanten als Lemken spelen in op het zo ondiep mogelijk bewerken van stoppelpercelen. Zij bieden cultivators aan met beitels die ontworpen zijn om ondiep te werken. Schoffelen in plaats van lostrekken. Ook wel mulchen genoemd.
Argumenten om de grond zo weinig mogelijk te bewerken zijn besparen op tijd en bewerkingskosten, organische stof bovenin houden en het bodemleven bevorderen. Kuhn-importeur Reesink herkent dezelfde trends en constateert dat vooral bij ploegloze landbouw vlak zaaiwerk nóg belangijker is. Dit vanwege het oppervlakkig inwerken van groenbemesters in het voorjaar.
Lemken levert voor de Karat 9 extra vlakke beitels om minder dan 5 centimeter diep te werken. Ook andere fabrikanten spelen in op de trend van vlak en ondiep de stoppel bewerken. – Foto: Lemken
Een volgende stap die enkele Nederlandse akkerbouwers inmiddels maken, is direct zaaien op een vaste ondergrond. No till en minimum till zijn uit het buitenland afkomstige termen die dan langskomen. Daar passen ze zaaien in niet of minimaal bewerkte grond al veel langer toe. Thierry Stokkermans, onderzoeker bodem en landbouwsystemen van Wageningen UR, volgt deze toepassing binnen het NPPL-project. Volgens hem zaaien boeren in Frankrijk tussen 600.000 en 1.000.000 hectare per jaar in onbewerkte grond. Wereldwijd gaat het naar schatting om 125 miljoen hectare. Dat laat zich niet een-op-een naar Nederland vertalen, maar in Noord-Frankrijk zijn de omstandigheden redelijk vergelijkbaar.
Wat voor de hoofdgewassen geldt, geldt ook voor groenbemesters, meent Stokkermans. De juiste techniek en timing zijn bepalend voor het succes. Tijd- en brandstofbesparing zijn een belangrijke drijfveer om een groenbemester in één werkgang direct in de stoppel te zaaien. Dat kan in de Nederlandse praktijk een brandstofbesparing opleveren van 30 liter per hectare voor traditioneel bewerken en zaaien, tot maar 5 liter per hectare bij directzaai. Dit bleek vorig jaar nog bij een vergelijking in Zeeuws-Vlaanderen.
“Opslag van tarwe is niet gauw een probleem”, zegt onderzoeker Stokkermans, ”zolang je niet binnen twee jaar weer met een graangewas terugkeert. Anders kan door te veel opslagplanten ziektedruk ontstaan.” Stokkermans wijst erop dat een zuiver contact tussen zaad en bodem belangrijk is. De zaaivoor moet vrij zijn van gewasresten. Met veel gewasresten is dat best een uitdaging.
“Direct zaaien op een vaste ondergrond is in Nederland nog niet ingeburgerd”, vertelt Jos Deckers, sales manager bij DSV zaden. Maar in de praktijk ziet hij die systemen langskomen, en dat kan goed werken. Stroresten bovenop kunnen een voordeel zijn omdat ze onkruid onderdrukken, en het houdt de grond wat vochtig.
“We onderzoeken nog steeds hoe en wanneer een groenbemester te zaaien”, zegt Michel Zeelen, key accountmanager van Joordens Zaden in Kessel (L.). Voorvrucht, navrucht en grondsoort zijn zaken die spelen; het zaaien van een groenbemester is daardoor een grote rekensom met veel afwegingen.
Claydon gebruikt een tand die een geultje trekt, gevolgd door een ondieper werkende vlakke beitel die als zaaikouter werkt. – Foto: Geertsema
Britse graantelers hebben veel ervaring met zaaien in een onbewerkte stoppel. In Nederland zijn inmiddels enkele zaaimachines van Claydon in gebruik, en het eveneens Engelse Moore Unidrill maakt zijn opwachting. Beide machinebouwers hebben hun basis in het akkerbouwgebied aan de oostkust van Engeland: Lincolnshire, Cambridgeshire en Suffolk. Daar is grootschalige akkerbouw in een met Nederland vergelijkbaar klimaat en grondsoort (deels zeer zware zeeklei) en bouwplan. Hun machines zijn ontworpen om graan direct in de stoppel te zaaien, maar ook geschikt voor groenbemesters.
Moore Unidrill werkt met een iets schuin geplaatste schijf als zaaikouter. Is ontworpen om graan direct in de stoppel te zaaien; gras doorzaaien of een groenbemester zaaien kan ook. – Foto: Moore Unidrill
In Frankrijk maakt een door een boer ontwikkeld systeem opgang; hij bouwde een bestaande triltandcultivator om tot zaaimachine. Die kreeg de naam Bartsem, naar de uitvinder. In plaats van de originele cultivatorbeitel is er een steile, smalle beitel gevolgd door een uitloop van een pneumatische zaaimachine.
Een Bartsem-tand met zaadbuis aan een bestaande triltandcultivator. Een losse kouter kost € 30 tot € 40, voor meerdere merken leverbaar. – Foto: Anton Dingemanse
De Fransman Gilles Gauvin werkt al acht jaar met een Bartsem-systeem en ontwikkelde dat door de jaren heen verder. Onder andere door de cultivator te voorzien van een looprol met smalle gietijzeren rollen die de zaaivoortjes aandrukken. Met het Bartsem-systeem zaai je zo snel mogelijk, liefst al binnen 24 uur achter de maaidorser aan, adviseren de Franse telers. Dan is de grond nog niet uitgedroogd en is de kans op goed kiemen van de groenbemester het grootst.
Lees verder onder de video
Van Nederlandse bodem is er vrij recent de doorzaaimachine van Landkracht Agri en Evers Agro. Landkracht noemt de machine de Single Disc Seeder, Evers doopte zijn machine de Dartmoor. Hij is ontworpen als doorzaaimachine voor gras. De 3-meterversie heeft schijven op 9,4 centimeter afstand, gevolgd door een sterrol die de zaaispoortjes aandrukt. De diepte is nauwkeurig in te stellen. De machine werkt met schijven die door een graszode snijden, maar ook door gewasresten, en is zo tevens geschikt om groenbemesters in een stoppel te zaaien. Een akkerbouwer zal hem niet als alternatief voor de bestaande zaaimachine aanschaffen, maar wie de machine toch beschikbaar heeft kan deze universeel inzetten. Bijvoorbeeld om akkerranden in te zaaien, maar ook een groenbemester.
De directzaaimachine van Landkracht Agri en Evers is gemaakt om een graszode mee door te zaaien. Maar in onbewerkte grond kun je er ook prima een groenbemester mee zaaien. – Foto: Landkracht Agri/Evers
Direct in een onbewerkte stoppel zaaien betekent wel dat je rijsporen weinig of niet vlak maakt. Een aantal machines heeft ook maar beperkte bodemaanpassing. Dat kan een beperking zijn die door diagonaal rijden maar deels te ondervangen is.
Auteur: Martin Smits
Gerelateerde tags: Bodembewerking, Grondbewerking, Zaaimachines
