Snelle zelfrijder Hemostrac: multifunctionele machine zonder concessies

Wellicht, of allicht, ken je Hemos Machinebouw van de stobbenfrezen, maaiarmen, klepelmaaiers of andere berm- en slootmachines. Het bedrijf van Foppe Mosterman in Meppel (Dr.) heeft echter ook een lange historie in het bouwen van zelfrijders.

Onder de naam FM Hemos bouwde het bedrijf in de jaren negentig al zelfrijdende voertuigen met vierwielbesturing. De Hemos Multitrac was destijds al uitgevoerd met 1050-banden. Je kon er een bunkerhakselaar of een bietenopbouw bij kopen. In combinatie met een Kaweco-tankopbouw, de hondengang en een zwenkende hefinrichting, was Hemos de huidige grote spelers in dit segment toentertijd al ver vooruit.

Veel tijd en geld in ontwikkelen machines

Misschien was Hemos zijn tijd zelfs te ver vooruit, want pas later zouden de zelfrijders echt doorbreken. Mede daarom ging de fabrikant zich meer specialiseren in de sloot- en bermmachines. Toch blijft het zelfrijdersbloed altijd kruipen waar het niet gaan kan. Elk jaar bouwt Hemos wel één of enkele zelfrijders.

Vaak bouwt Hemos unieke machines waarin veel ontwikkelingstijd en geld gaan zitten. Denk aan de driewielige slootfrees of de smalle snelwegmaaier. Maar ook machines voor de betonbouw of voor op het spoor. Omdat serieproductie vaak uitblijft, zijn dat kostbare trajecten en moeten de machines telkens opnieuw helemaal worden gekeurd.

Lees verder onder de foto

Hemos zag vraag naar een snel zelfrijdend voertuig met maaiarm en bouwde de Hemostrac. Met deze machine kun je snelwegbermen onderhouden, een plek waar trekkers formeel niet mogen rijden.

Alternatief voor Vredo Kantonnier?

Dat zette Hemos enkele jaren geleden aan het denken. De wens was om een meer universele Trac te bouwen. Een voertuig met een multifunctionele arm met snelwissel voorop, een draaibare vrijzichtcabine en een opbouwmogelijkheid. Denk aan de opbouw van een zuigunit met opvangbak achterop. Een machine op snelverkeer-kenteken die Hemos in kleine series zou kunnen bouwen, geschikt voor verschillende soorten werk. Daar is volgens de fabrikant markt voor, bijvoorbeeld als bermenmaaier. De Hemostrac is ook een alternatief voor de Unimog met maaiarm die in Duitsland nog populair is.

Speciaal voor Nederland is de ontwikkeling van de Hemostrac actueel omdat de Vredo Kantonnier na 2025 niet meer wordt gedoogd op snelwegen. Dat creëert een vervangingsmarkt waarop meerdere spelers azen. Ook in het buitenland ziet Hemos vraag, vooral onder maaiarmgebruikers die een sneller voertuig willen. Zo ook Baumdienst Enbergs in Bottrop (D.), de eerste koper van de nieuwe Hemostrac, waar TREKKER de machine in actie ziet. Dit bedrijf rooit bomen in het Ruhrgebied, met een indrukwekkend machinepark.

Lees verder onder de foto

Baumdienst Enbergs in Bottrop (D.) is gespecialiseerd in het snoeien en vellen van bomen. Hiervoor heeft het bedrijf alles in huis, van kleine hoogwerkers tot zware velkranen. Bijzonder zijn de Sennebogen-overslagkraan die is omgebouwd voor het bosbouwwerk, en de Albach Fällbach-velkraan (op de foto). Deze klemt, tilt en zaagt stamhout tot 4 ton eigen gewicht.

Op zoek naar zelfrijdende stobbenfrees

Om de achterblijvende stobben te verwijderen, werkt Enbergs al met een Hemos-stobbenfrees aan een Fendt 828 Vario. Ook beschikt het bedrijf over een oudere vierwielaangedreven MAN-truck met Hemos-arm en -stobbenfrees. Deze laatste was aan vervanging toe. Een nieuwe MAN-truck opbouwen zag Enbergs niet zitten, vanwege beperkingen die de vrachtwagenfabrikant nu stelt aan opbouwers. Ook het beperkte zicht op het werk vanuit de vrachtwagencabine ziet het bedrijf als een nadeel. Tot slot is een vrachtwagen niet echt terreinvaardig. Een tweede stobbenfrees aan een trekker was ook geen optie vanwege de grote afstanden over de weg; de bomenrooier heeft vaak meerdere adressen op een dag. Een trekker zou dan telkens op de dieplader moeten. Dat is onpraktisch en duur.

Liefst zou Enbergs dus een zelfrijdende stobbenfrees hebben die de snelweg op mag. Zulke machines zijn er eigenlijk niet. Tot Hemos zijn plan voor de eigen zelfrijder bij de Duitse houthakkers op tafel gooide. “Dat zagen we direct zitten”, zegt Mathias Hemming, bedrijfsleider van Baumdienst Enbergs. “Het idee van een compleet voertuig inclusief arm en werktuigen van één fabrikant, sprak ons zeer aan. Dan hoef je niets aan te passen. Bovendien hebben wij als koper één aanspreekpunt en geen discussie tussen verschillende leveranciers.”

Het vertrouwen in Hemos was er al, dus kocht het bedrijf de eerste machine vanaf papier. Gaandeweg besloot Enbergs te kiezen voor een snelwissel aan de giek. Naast de stobbenfrees schafte het bedrijf ook een takkenzaag aan om de trac multifunctioneel te kunnen inzetten.

Hemostrac: van idee tot prestigeproject

Met de eerste schetsen en een order op zak, sloeg Hemos aan het ontwerpen. Foppe Mosterman, eigenaar van Hemos Machinebouw, nam de softwareontwikkeling op zich, terwijl zoon Pascal meer in de werkplaats de bekabeling en hydraulieksystemen uitdenkt en mee opbouwt. Bij het bedrijf werken elf medewerkers in de werkplaats.

Pascal Mosterman: “In eerste instantie kochten we een nieuwe DAF-truck als basis, met het idee dat we de goedkeuring van veel componenten, zoals motor, spiegels en stuurinrichting konden overnemen.” Softwarematig bleek dat echter lastig. De truckmotor was ongeschikt om met software van derden te communiceren. Daarop liet Hemos dit idee helemaal varen.

Vader en zoon Mosterman begonnen drie jaar geleden zonder basis, op een leeg vel papier. Een complex proces. Wel met het voordeel dat Hemos geen enkele concessie hoefde te doen. De Hemostrac is gebouwd exact zoals de mannen die in hun hoofd hadden; een prestigeproject voor de techneuten.

Lees verder onder de foto

Het zicht vanuit de cabine is subliem. Je kunt de cabine ook nog naar rechts draaien. Dat geeft goed zicht, zeker in combinatie met de maaiarm. Die kun je zowel midden voor de machine als helemaal naar rechts zwenken.

Goed zicht op het werk

Alles is gebouwd voor goed zicht op het werk met de tweedelige maaiarm met 6,75 meter bereik. Die is dus voor op de machine gebouwd. Het draaipunt van de giek kun je midden voor de cabine zwenken voor goed zicht op het werk.

De Lochmann-cabine kan tevens, tot maximaal 90 graden, naar rechts draaien. Dan heb je zijwaarts perfect zicht. Tegelijk is deze draaikrans geveerd opgehangen, voor wat comfort op hoge snelheid. In transport zwenk je het draaipunt van de giek juist naar rechts.

De maaiarm klapt naast de cabine naar achteren op. Hij is dan praktisch helemaal uit het zicht en steekt ook niet buiten de machine.

Lees verder onder de foto

In transport klapt de 6,5 meter brede, tweedelige maaiarm naar achteren binnen de machineafmetingen. De arm is voorzien van een snelwissel. Baumdienst Enbergs heeft zowel een klepelmaaier als een stobbenfrees bij de machine.

Hemostrac korter dan trekker met maaiarm

De Hemostrac oogt fors, maar is met een lengte van nog geen 7,5 meter korter gebouwd dan menige trekker met maaiarm. Het viervoudige kokerchassis houdt de twee gestuurde assen op een wielbasis van 3,80 meter.

De asophanging is geavanceerd, om maximale stabiliteit te krijgen voor het rijdend werken met de maaiarm. De assen zijn hydraulisch opgehangen en voorzien van een pendelbok die bewegingen tussen de assen onderling uitmiddelt. De twee Kessler-assen zijn voor de aandrijving aan elkaar gekoppeld met een tussenbak. Die heeft ook een hoog-laagschakeling.

Zowel de assen zelf als de tussenbak zijn te sperren, zodat de Hemostrac terreinvaardig is; een langs- en dwarssper dus. Samen met de hoge kraanbanden (525/80 R25, 1,48 meter) geeft dat een zekere mate van terreinvaardigheid.

Lees verder onder de foto

Dankzij de zwenkbare giekvoet voorop kun je de maaiarm zijdelings 160 centimeter verplaatsen, van rechts naast tot midden voor de machine. Ideaal voor zicht op het werk en vrij zicht tijdens transport.

Traploos naar 80 km/u dankzij cvt

Om bij de maaiwerkzaamheden langzaam te kunnen rijden, koos Hemos voor een traploze transmissie. Deze cvt komt van het Oostenrijkse VDS, en is direct aan het vliegwielhuis van de 450 pk Paccar-motor geflensd.

De cvt werkt met drie rijbereiken. “Dit is echt een variabele transmissie, zoals in een trekker, géén hydrostaat. In het werk is de aandrijving hydraulisch, om de lage snelheid van 1 of 2 kilometer per uur te kunnen halen. Maar vanaf 40 kilometer per uur is deze grotendeels mechanisch. Dat spaart dan brandstof bij transport”, legt Mosterman uit. In werkstand rijdt de Trac 33 kilometer per uur, in transport 80 kilometer per uur. Een ABS-remsysteem met schijfremmen rondom is daarom vereist en aanwezig.

Uiteraard ontbreekt het niet aan hydraulische mogelijkheden. Met twee tandwielpompen en drie loadsensingpompen (75, 92 en 92 cc) plus een grote oliekoeler is er volop capaciteit voor een zware stobbenfrees of andere werktuigen.

Lees verder onder de foto

De Paccar (DAF) zescilinder motor levert 450 pk en ligt verdiept achterin. Zo ontstaat een opbouwmogelijkheid achterop. De koeler achterop heeft drie functies: oliekoeling van de assen, (vloeistof)koeling van de motor en intercooler.

Op vrachtwagenkenteken zetten

De machine oogt al met al doordacht. Dat was echt een kwestie van de lange adem, zet Mosterman uiteen. Dankzij een elektronisch aangestuurd Parker IQAN-hydraulieksysteem programmeerde hij allerlei veiligheidszaken in. Zo werkt de vierwielbesturing alleen in de lage gang en kun je niet rijden met de steunpoot omlaag.

Lees verder onder de foto

In de cabine toont een groot touchscreen de belangrijkste functies van de Hemostrac. Bijzonder is dat Hemos de hele machine, inclusief software, in eigen huis ontwerpt, programmeert en bouwt.

Het belangrijkste is dat de machine officieel is goedgekeurd als vrachtwagen. De eerste Hemostrac staat nu weliswaar op Duits kenteken, maar de TÜV-keuring is gedaan volgens de Europese typegoedkeuringseisen. Een proces waarbij de machine binnenstebuiten is gekeerd. Op de testbaan is hij fors aan de tand gevoeld om de werking van het ABS-systeem en de stabiliteit te testen.

Hemos benadrukt dat de machine dankzij de Europese typegoedkeuring ook op een Nederlands vrachtwagenkenteken is te krijgen. Dat is een belangrijk verschil met bijvoorbeeld trekkers. Trekkers worden eerst op kenteken gezet en pas daarna voorzien van een maaiarm. “De Hemostrac is goedgekeurd als geheel, dus inclusief de maaiarm die binnen de wettelijke afmetingen en gewichten blijft. Dat is uniek”, zegt Mosterman.

Voor het basisvoertuig met giek en draaibare cabine, maar zonder werktuigen betaal je rond € 480.000.

Auteur: Matthijs Verhagen