Spruiten: altijd handjes nodig in teelt met risico’s

Een grote veilingklok in de sorteerruimte herinnert aan een tijd dat de spruitenmarkt anders in elkaar stak. Vroeger schoot de prijs bij veel vraag omhoog, nu blijft deze vlak. De markt is handen van grote spelers die hun belangen al ver vooruit veiligstellen. Spruiten rollen over de leestafel, de broers pikken met geoefend oog razendsnel een afwijkende spruit van de band. Ondertussen gaat het gesprek over politiek, de macht van de groothandel en de vollegrondsgroenteteelt.

Tekst gaat verder onder de foto

De robotplukker geeft een ander beeld. In de hightech controlekamer volgt een medewerker het plukproces op schermen. Achter gesloten deuren doen de robots hun werk, in dit geval gaat het om vier elementen.

“Spruiten telen is niet gemakkelijk. Sterker nog, het is misschien wel de moeilijkste teelt op aarde”, vindt Jan Herbert. Van zaadje tot oogstrijp gewas staan de planten maximaal tien maanden in de grond. In die tijd kan er van alles gebeuren, weersinvloeden zoals vorst en storm kunnen het gewas vernielen, maar ook schadelijke dieren als trips, slakken en luizen kunnen toeslaan. Met het verdwijnen van een reeks gewasbeschermingsmiddelen wordt de teelt veel risicovoller, en dat geldt ook voor de biologische teelt, leggen de telers uit. Met een dreun valt een nieuwe container spruiten op zijn plaats voor de stortbak. De haakarm grijpt de lege container op om deze op het land te vullen.

Arbeid belangrijke schakel

Van de hectiek in de sorteerruimte gaan we naar een perceel. Dat straalt, gehuld in mist bij een temperatuur rond het vriespunt, een serene rust uit. Op het van een veehouder gehuurde land draaien drie spruitenpluk-units van het merk Tumoba. Uit een daarvan klinkt muziek. Vier Roemeense spruitenplukkers doen hun werk in een rap tempo, begeleid door traditionele klanken uit het thuisland.

Een oogstrijpe spruitenplant weegt wel 3 kilo. Gemiddeld levert de plant 1 kilo spruiten. De planten, die ook nog eens veel water vasthouden op het blad, worden met een soepele beweging handmatig in de plukkop gevoerd. De Roemenen en ook Polen vormen een belangrijke schakel in de oogst maar ook in het sorteerproces.

Dure weg naar automaat

In een ander perceel horen we geen Roemeense muziek. Hier draait een hypermoderne, vierrijige spruitenplukkker geruisloos en zonder emotie. De robotplukarmen van de Tumoba hebben namen gekregen: Leo snijdt een plant af en werkt deze de plukkop in. Enkele seconden later volgt Jan, geruisloos en met grote precisie. Elk element kan tien planten per minuut verwerken. De kolossale machine op rupsen nadert de kopakker. Hier neemt operator Sietse het stuur over. Dat doet hij in de vorm van een afstandsbediening die hij bij zich draagt. De machine laat zich in geheven stand gewillig van richting veranderen.

Tekst gaat verder onder de foto

De robotplukker is op afstand bestuurbaar. Medewerker Sietse zorgt met de afstandsbediening dat de machine na een draai op de kopakker weer goed in lijn komt met het gewas.

Vanuit de cabine toont een reeks schermen de voortgang van het proces. De robots doen hun werk achter gesloten deuren. Ondanks de komst van de robotplukker zijn de gebroeders Herbert ervan overtuigd: handjes blijven altijd nodig. Maar deze handjes zijn steeds minder makkelijk te krijgen, en Covid-19 heeft het dicht bij elkaar werken niet vergemakkelijkt. Een nieuwe vrachtauto of trekker kopen is geen probleem, maar zie maar eens een man achter het stuur te krijgen … Gelukkig kan Herbert terugvallen op een groep gemotiveerde medewerkers.

De nieuwe robotplukker doet zijn werk zonder morren, maar kan problemen krijgen in een perceel met een onregelmatig gewas. Hier komt handwerk ook in de toekomst absoluut van pas.

Tekst gaat verder onder de foto

Portaalassen op een New Holland. Een bijzondere verschijning is de New Holland T6 met een bodemvrijheid van 1 meter. De trekker is door Voets omgebouwd met onderdelen van County. De trekker wordt ingezet om kunstmest te strooien; hij kan ook bij een hoog gewas werken zonder dat schade aan de planten onstaat.

Spruiten kunnen eigenzinnig zijn. De planten groeien niet kaarsrecht omhoog. Voor de robot kan het lastig zijn een gewas met scheefstand te oogsten. Daarom is de plantpositie het uitgangspunt voor de robotoogster. Dat is een vast gegeven. De operator ziet toe op een correcte invoer. Om een dwarsligger ook te kunnen oogsten, is de machine voorzien van een plukkop met handmatige invoer op de zijkant. De robot is in de toekomst 24/7 inzetbaar en bespaart drie arbeidskrachten, die eventueel elders in het bedrijf kunnen werken.

Back-up staat paraat

Dat de hectiek van december (met traditioneel veel vraag) nu achter de rug is, betekent niet dat de telers een rustige periode tegemoet kunnen zien. Jan heeft inmiddels alweer voor 10 hectare zaden besteld van Syngenta. Als het een beetje meezit, hebben ze twee weken per jaar de kans om hun machines schoon te maken en te controleren. Zodra de oogst ten einde loopt, is er een kleine adempauze. Veel tijd is de telers niet gegund, het planten eist voorbereiding.

Tekst gaat verder onder de foto

De levering moet doorgaan. Daarom heeft Herbert een reserve-plukunit klaarstaan, een Jamafa-oogster. De kleine, compacte machine is startklaar en helemaal in orde. Hij staat op een originele aanhanger en kan zo bijspringen. De bouw van deze spruitenoogstmachines is gestaakt toen de firma in 2009 ter ziele ging. Het bedrijf richt zich na de overname op de sierteelt.

De werktuigberging maakt het seizoen van de spruitenteler visueel. Wat meteen opvalt is een op hoge poten staande New Holland T6.165. Vaste monteur Robert Snel vertelt dat de trekker op portaalassen is gezet door mechanisatiebedrijf Voets. Hij is in staat om hoog boven het gewas kunstmest te strooien. Voor de ombouw zijn onderdelen van County gebruikt.

Robert zorgt voor het onderhoud van alle eigen machines en trekkers. Daarnaast voert hij onderhoud uit voor derden. De overwegend blauwe kleur van het trekkerpark wordt onderbroken door een McCormick-oldtimer. De eerste trekker op het bedrijf, en die moet blijven. Voor de grondbewerking maakt het bedrijf veel gebruik van de spitmachine, op bietenland bijvoorbeeld direct achter de rooier aan. Aardappelland ploegen en spitten ze. De spruit is een gewilde wisselteelt voor andere bedrijven, dankzij de diepe beworteling van zeker 80 centimeter die de structuur van de grond verbetert.

Tekst gaat verder onder de foto

Spruiten oogsten met een robot spaart drie man uit. In het proces van land naar klant zit erg veel handwerk. Alle spruiten gaan over de leestafel. Ze worden gesorteerd op kwaliteit en maat. Daarnaast verpakt Herbert ze volgens de wensen van de afnemer in netten of dozen.

In de berging staat ook een oogster klaar op een aanhanger. Het gaat om een machine van Jamafa. Ronald vertelt dat ze niets aan het toeval overlaten. Er is altijd een back-upmachine paraat. De Jamafa was de eerste spruitenplukker op het bedrijf, en die gaat niet meer weg. Helaas bouwt Jamava geen spruitenoogstmachines meer.

Voor het planten hebben de gebroeders een volautomatische Ferrari-planter in gebruik. De weg naar meer automatisering in de teelt is duidelijk ingeslagen, maar toch gelooft de teler niet in een proces zonder mensen.

De handjes zullen echt nodig blijven, benadrukt Jan nogmaals.

Tekst en foto’s: Mark Pasveer

Overwegend blauw. De machineberging van Herbert herbergt veel pareltjes. Een New Holland T6 op hoge poten, een hypermoderne Ferrari-robotplanter en een gedateerde oogster in topstaat. Voor onderhoud van al het materieel is onlangs een vaste man aangesteld. Robert Snel is monteur en houdt alles tiptop in orde. Om efficiënt met de tijd om te kunnen gaan, doet hij ook onderhoud voor derden.