Uit de kist gekomen: een Fordson E27N

Dit is zeker een trekker met een verhaal, vertelt Ko Brasser. Hij heeft liefhebberij in techniek, maar voor de hobby houdt hij het bij het restaureren en in stand houden van een aantal machines waarmee zijn vader jaren geleden het loonbedrijf is begonnen. Zoals eigenlijk alle oudere loonbedrijven in de akkerbouwgebieden, begon ook Brasser na de Tweede Wereldoorlog als loon-dorsbedrijf. Bij Brasser met twee Borga’s type B. Ko’s vader kocht de E27N Major, in de volksmond beter bekend als Blauwe reiger, in 1951 nieuw om te dorsen.

Tekst gaat verder onder foto’s

De voorganger type N is te herkennen aan het schakelen vanaf de linkerkant van de versnellingsbak. Ook de E27N heeft de rempedalen links en het koppelingspedaal rechts.

Kenmerkend voor veel voertuigen van voor de Tweede Wereldoorlog is een thermometer op de radiateur. Het begrip dashboard bestond, zeker voor trekkers, nauwelijks. Hoewel de Blauwe Reiger van net na WO II is en de dashboards (inclusief temperatuurmeter) toen al hun intrede hadden gedaan, hield Ford het nog bij het oude vertrouwde.

Veel werk verzet?

Deze trekkers hebben geen urenteller, maar hij heeft zijn uren zeker wel gemaakt. Twaalf seizoenen draaide hij de hele winter voor de stationaire dorsmachine. Toen de maaidorser zijn intrede deed, was dat afgelopen. Maar hij is nog veel als sleeptrekker gebruikt. Voor een gronddumper en met een oude vrachtwagenaanhanger graan van het land rijden. En stro persen met een getrokken Borga-pers. Deze trekkers hebben geen doordraaiende aftakas, maar mijn vader was een geboren techneut. Hij bouwde een Mercedes D180-motor op de pers, waardoor dat achter de Blauwe Reiger prima functioneerde. De pers heb ik nog en wil ik ook restaureren. De stationaire motor is verdwenen toen een trekker met doordraaiende aftakas beschikbaar kwam.

Tekst gaat verder onder foto’s

De Perkins P6 draait voor de dorsmachine 1.800 toeren en staat in principe voor 45 pk genoteerd. Op 2.400 toeren als vrachtwagenmotor levert de P6 85 pk bij 2.600 toeren per minuut.

Alles nog compleet?

De trekker lag al jaren in onderdelen in een kist, nog behoorlijk compleet. De motor was ooit al gereviseerd, maar opnieuw rondom aan revisie toe. Voor de motor zijn alle onderdelen nog wel te koop. Ook voor de trekker kun je weer heel wat (imitatie) onderdelen krijgen. Fusees zijn vernieuwd, de grill is nieuw en ik heb er een gereedschapsbakje en koplampsteunen bij gekocht. Vorige winter was het door corona rustiger, ik heb wel drie maanden aan de trekker gewerkt.

Helemaal origineel?

Zo origineel mogelijk. Oorspronkelijk zaten er twee 6-volt accu’s op, die heeft mijn vader vroeger al vervangen door eentje van 12 volt. Het handgas is van een vooroorlogse Renault afkomstig, een bijzonder verhaal. Na de oorlog kocht mijn vader een door de Duitsers in Frankrijk geconfisqueerde Renault-trekker (met Perkins P6) die op Walcheren terecht was gekomen. Die bleek van een klooster afkomstig. Ze hebben zich per brief in keurig Frans ook nog gemeld als rechtmatige eigenaar; ze voorspelden dat de trekker hem niet veel geluk zou brengen. Dat klopte ook min of meer. De transmissie was te licht voor het vermogen. De P6 is ingebouwd in een gebruikte Deering-trekker, dat ging beter. Door dit avontuur wist vader wel dat de P6 een geschikte motor was om te dorsen. Daarom kocht hij in 1951 deze trekker splinternieuw. Toen te koop voor ƒ 6.200 met petroleummotor en ƒ 10.000 voor de P6-diesel. De reden dat het handgas van de Renault is overgezet? Het origineel heeft een hendel met tandjes, en om bonen te dorsen bleek het toerental op het ene tandje te hoog en op het andere tandje te laag.

Tekst gaat verder onder foto’s

De boventrekhaak is zelfgemaakt; origineel heeft de trekker alleen een zwaaiende trekhaak. Ook de hef is later gemonteerd. Er waren twee toeleveranciers: Smiths (een hendel) en Varle (twee hendels, ook voor extern).

Ook typisch is de constructie met de rempedalen links en het koppelingspedaal rechts. De foto is dus niet spiegelbeeldig! Schakelen doe je met een vrij lange pook vanuit de zijkant van de versnellingsbak. Die is in grote lijnen gelijk aan de voorganger, de Fordson N.

Ideale trekker?

Om te dorsen was hij met P6-motor een ideale trekker. Mits uitgevoerd met aluminium zuigers en het zware vliegwiel (er zijn drie maten vliegwiel leverbaar). Met gietijzeren zuigers draait de motor 1.500 toeren, met aluminium zuigers kun je 1.800 toeren draaien. Dat is geschikter om te dorsen. Daar kwam vader later pas achter, hij heeft toen de zuigers vervangen. Een hefinrichting was een optie. Ook die is er later pas opgezet, om ermee te ploegen. Maar onder andere door het ontbreken van een sperdifferentieel was dat geen succes.

Tekst: Martin Smits

Typisch voor de Blauwe Reiger zijn ook de koplampen op gietijzeren steunen. Die waren breukgevoelig, waardoor ze bij veel trekkers ontbreken of gelast zijn. In de jaren 80 zijn ook veel koplampsteunen (inclusief lasnaad?) door een Nederlandse gieterij nagemaakt.