Mechanische oplossingen om onkruidzaden te verpulveren

Resistentie tegen herbiciden is een ernstig probleem voor akkerbouwers over de hele wereld. Volgens een internationale onderzoeksgroep zijn er momenteel 264 resistente soorten op landbouwgrond te vinden in 95 gewassen en 71 landen. Onkruiden zijn bestand geraakt tegen 21 van de 31 bekende werkingsmechanismen van gewasbeschermingsmiddelen, en tegen 164 verschillende herbiciden. Naast het wijzigen van (combinaties van) middelen en aanpassingen van de teeltmethoden, is ook wat er bij de oogst gebeurt van belang.

Maaidorser als zaaimachine

Het werkingsprincipe van een maaidorser maakt het probleem alleen maar groter. Zo’n machine scheidt het graan van het kaf, en verspreidt het laatste weer over de akker. In dat kaf zit ook onkruidzaad, en dat is nou precies het zaad van onkruiden die de toepassing van herbiciden hebben overleefd. Door de zaden van deze geharde ‘overwinnaars’ te verspreiden, maken die het volgende groeiseizoen kans op nog veel meer succes.

Sommige machinisten leggen het kaf op smalle ‘zwaden’ waarna de akkerbouwer het kan verbranden. Of je verzamelt het kaf in een kar, en composteert het of verpakt het in balen. Maar er is een nieuwe technologie in opkomst: onkruidzaad-vernietigers die je op de maaidorser plaatst. Deze ‘molens’ vermalen het onkruidzaad dat bij de oogst vrijkomt tot stof. Meer beproefde varianten benaderen inmiddels de 99% effectiviteit in vernietiging van onkruidzaad. En dat terwijl een studie van de Universiteit van Illinois uit 2020 suggereert dat totale verpulvering niet eens nodig is voor een goede werking. Vaak volstaat minimale schade aan de zaadhuid van het onkruid reeds; microben zien dan hun kans schoon en doden het zaad af.

Vierde machine op de markt

Deze vorm van mechanische onkruidbestrijding is gericht op onkruid dat bij de oogst zijn zaad nog vasthoudt, en hoog genoeg is om door de maaidorser te worden opgenomen. Er zijn nu vier van die apparaten op de markt (zie kader). Drie zitten in het proces van fijntunen, een nieuw alternatief komt 20 november op de markt.

Gebruikerservaringen

Damien Schneider, eigenaar van Gunnadoo Grain nabij Culcairn in Australië, liet zijn Seed Terminator (ST) al twee oogsten draaien. Hij zet hem ook deze oogst, die in november begint, weer in. “Resistent raaigras is het grote probleem hier. Het is bestand tegen bespuitingen na opkomst, en we kunnen het niet bestrijden in graangewassen.” Schneider verwachtte dat het twee of drie jaar zou duren voor zijn ST enig effect zou sorteren. Hij zag echter meteen een aanzienlijk verschil. “Na het eerste jaar had ik nog slechts tien onkruiden per vierkante meter, een jaar later nog twee tot vijf. Een verbazingwekkend verschil met daarvoor.”

Qua rendement geeft hij toe dat het een dure machine is, maar redelijk wat de kosten per hectare betreft. Het vergt veel motorvermogen, en kost dus iets meer diesel. “Ik heb de bespuitingen na opkomst nog niet verminderd omdat ik alle verschillende bestrijdingsmethoden waarover ik beschik, wil gebruiken. In de toekomst moet reductie van het middelengebruik mogelijk zijn. Met een lagere onkruiddruk groeien de gewassen bovendien veel beter; met die hogere opbrengst verdient het apparaat zichzelf vrij snel terug. Met dit onkruid onder controle, heb ik ook weer meer keus in gewassen die ik kan verbouwen.” Deze omvatten tarwe, gerst, koolzaad, lupinen en tuinbonen.

Probleempercelen

Josh Heidt boert in Saskatchewan, Canada. Hij kocht in 2020 een Redekop MAV Seed Control Unit (SCU) voor één van de zes maaidorsers. Afgelopen seizoen kwam er een zevende machine bij, ook met SCU. De aangepaste dorsers richten zich vooral op kochia (zomercypres), kleefkruid, wilde mosterd en wilde haver. Deze zijn in de regio rond de boerderij resistent tegen herbiciden. “Meestal gaat het om kleine stukjes, de gewone maaidorsers laten dat staan voor de machines met een SCU. Een paar probleempercelen doen we volledig met de SCU. En ook de openingsronde langs de randen van elk perceel, omdat daar doorgaans meer probleemonkruiden groeien.”

Zijn ervaring is dat zaad van wilde mosterd, wilde haver en kleefkruid jarenlang in de grond kan sluimeren, terwijl zomercypres slechts een paar jaar kiemkrachtig blijft. Daarom is het effect van de SCU op dat resistente onkruid sneller te zien. Bij wilde haver echter, maar ook bij sommige andere onkruiden, kan het zaad al op de grond vallen vóór de oogst, dus voor de maaidorser het verpulvert. “Dat kan bestrijding zeer moeilijk maken, en een zaak van lange adem.”

Om onkruidresistentie te omzeilen werken fabrikanten hard aan middelen met nieuwe werkingsmechanismen. Maar het lijkt erop dat mechanische onkruidzaad-vernietigers een belangrijk instrument blijven in de gereedschapskist van de akkerbouwer.