Met een nieuwe hooibouwstrategie met veel capaciteit probeert melkveehouder Laurens Dekker de grasoogst in eigen beheer rond te zetten. Hij maait direct op zwad met een Elho-triplemaaier, waardoor het harken en schudden tot een minimum is beperkt. Foto's: Matthijs Verhagen
Melkveehouder Laurens Dekker zocht naar een efficiëntieslag in z’n graswinning. Doel: meer zelf doen in minder tijd en daardoor beter de regie houden met minder vreemde arbeid. Het middel: direct op zwad maaien met een Elho-triplemaaier, waardoor het harken en schudden tot een minimum is beperkt.
Met zo’n 260 koeien, een carrouselmelkstal en veel landwerk dat ze zelf doen, is arbeid een beperkende factor op het bedrijf van Dekker in Gasselterboerveenschemond (Dr.). Dus zoekt de melkveehouder naar capaciteit. Zo staat er een zelfrijder om mee te voeren en een jonge tandemas-bemestertank om in korte tijd zelf de mest uit te kunnen rijden. Ook in de ruwvoederwinning schaalde Dekker op. Zo waren er al een triplemaaier en een grote opraapwagen. Een 13-meterschudder is onlangs nog vernieuwd.
Toch kwamen die brede maaier en schudder niet echt uit de verf. “Ik was het schudden ook een beetje zat. Het is mooi werk, maar er was altijd iets met het ding. Dan weer een lekke band, dan weer wat anders.” Maar bovenal past het schudden slecht in de werkdag. “Ik begin vaak ’s ochtends met maaien. Als onze medewerker vrij snel daarna gaat schudden, is dat eigenlijk nog niet nodig. Aan de andere kant gaat hij om 17.00 uur wel weer melken en dan staat de schudder aan de kant. Het komt dus eigenlijk nooit lekker uit. Om brede zwaden te maken én capaciteit te halen met harken, hadden we zowel een zijafleg- als een middelafleghark. Om dat tegelijk te doen, schoot eveneens de arbeid tekort.”
Lees verder onder de foto’s
Laurens Dekker (34) heeft in maatschap met zijn ouders een melkveebedrijf met 260 koeien in Gasselterboerveenschemond (Dr.). Het bedrijf telt 130 hectare grasland en 30 hectare mais. Op gewasbescherming, maiszaaien en hakselen na doen de veehouders alle landwerk in eigen beheer. Het machinepark is compact en jong, gericht op capaciteit. De maatschap melkt samen met enkele vaste medewerkers in een 28 stands Delaval-carroussel.
Uitbesteden geen optie
Alles opgeteld zette het Dekker aan het denken. Hoe kon hij de ruwvoederwinning efficiënter en ook wat eenvoudiger organiseren? Uitbesteden aan de loonwerker was geen optie. “We weiden ook veel, dus elke twee à tweeënhalve week moeten we wel een gedeelte maaien. Alles in eigen hand hebben is dan handig. Natuurlijk kun je overal over discussiëren en aan rekenen, maar zelf doen past ons gewoon.”
Zelf blijven doen, maar dan met een andere aanpak was dus het plan. Op zwad maaien leek Dekker wel wat. Een triplemaaier met afvoerbanden wilde hij echter liever niet. “Een hydraulisch aangedreven bandje vraagt best wat vermogen, is onderhoudsgevoelig en hangt best ver achter de maaier. Een vijzel is gewoon simpele techniek, vrij hufterproof.”
Zo kwam Dekker min of meer per toeval uit bij de Finse machinefabrikant Elho. “De frontmaaier zag ik vorig jaar op de beurs in Biddinghuizen. De fabrikant heeft een goede website en de machines zien er gewoon goed uit. Daar zag ik ook de triple met vijzels.”
De zwadmaaiers zijn méér dan techniek. Ze vormen de basis onder een systeemverandering bij Dekker, gericht op efficiënter werken en meer regie in de eigen ruwvoederwinning.
Dekker is er niet vies van om iets te proberen wat een ander niet heeft, een onbekend merk past daarin. Een triplemaaier zonder kneuzers van twee seizoenen oud, de brede schudder van een jaar oud en een zijafleghark ruilde hij in op de nieuwe Elho-triplemaaicombi met kneuzers en zwadvijzels. Bovendien kocht hij er een trommelschudder van hetzelfde merk bij om het op zwad gemaaide gras nog een keer te schudden indien nodig.
De brede schudder ruimde het veld. Nu is er een eenvoudige en goedkope Elho-trommelschudder om het zwad nog eens te keren indien nodig. De trommelschudder staat in de prijslijst voor € 9.975.
Dik zwad bij lichtere snede
Eind juli bekijken we hoe de overstap in de praktijk bevalt. In het Noordoosten is er een zeldzame periode met vrij lokaal en niet echt voorspeld kwakkelweer met donkere luchten. Niet ideaal. “Soms heb je gewoon pech met het weer. Dat is praktijk.”
De verandering in weer de laatste jaren, met meer drogere perioden in de zomer en dan dus droger gras op stam, is een belangrijke reden voor de opmars van maaien op zwad. Voor Dekker echter niet dé reden. “Je krijgt alle weersoorten wel een keer, droog, nat. Dat was zo en dat blijft zo, denk ik.” De steeds strengere bemestingsnormen hebben méér impact de komende jaren, zo verwacht de veehouder. “Door steeds minder bemesting hebben we lichtere snedes. Als je snel wilt oprapen, moet je dikke zwaden hebben”, legt hij uit.
Die dikkere zwaden bij een lichte snede krijgt hij nu zónder een extreem brede hark te gebruiken. Ook hierin speelt de zwadmaaier een sleutelrol. Dekker zet deze flexibel in door te variëren tussen zwadafleg en breedafleg. Vanuit de cabine kan hij de kleppen boven de vijzel openzetten. De kneuzer gooit het gras dan over de vijzel op breedafleg.
Zowel de kneuzer als de zwadvijzel zijn continu aangedreven met een kettingoverbrenging. Simpel, mechanisch en hufterproof. Voor volvelds afleggen zet Dekker hydraulisch de klep open.
Nog wel een 9-meterse middenafleghark
“Ik heb nog wel steeds een 9-meterse middenafleghark”, legt Dekker z’n maaistrategieën uit. “Door tijdens het maaien alleen de buitenste vijzel naar binnen te laten draaien en de rest volvelds te spreiden, liggen er dus vier stroken gras bij heen en weer rijden.” Zo kan het gras nog wat extra drogen, bijvoorbeeld bij een zwaardere snede. Daarom is de hark er nog. “Eerst hark je er dan drie bij elkaar, en de tweede keer pak je de resterende baan én het zojuist geharkte zwad samen. Dat lijkt omslachtig, maar zo zijn wel alle zwaden nog een keer los geweest. Omdat we niet schudden is dat belangrijk, want dan is het toch even van de grond. En zo heb je toch vlot 17,5 meter maaibreedte bij elkaar geharkt met een betaalbare dubbele hark. Met het verschil dat je nu één zwad hebt, en de opraapwagen maar één keer rijdt.”
In de visie van Dekker spaart hij zo een grote vierelements hark uit én bereikt hij toch hetzelfde effect, namelijk een dik zwad. Dus sneller kuilen en minder rijsporen. “Zo’n vierelements hark is een dure machine per meter werkbreedte, en daar zit ik jaarrond aan vast. Door de werkbreedte is het risico dat je schade rijdt ook groter, zeker met wisselende chauffeurs.”
De centrale bok van de vlindermaaier oogt degelijk. In de kopakkerstand zijn de maaiers afgeveerd met een stikstofbol.
Alleen waslaag beschadigen
Vandaag maait hij al het gras direct op zwad en blijft de hark in de schuur. De Finse maaiers maken een degelijke eerste indruk. Zo zijn de hoeken van de beschermkappen afgewerkt met een rvs hoeklijn. De frontmaaier is gesleept opgehangen en de vlindermaaier van 3.150 kilo heeft een degelijk gebouwde bok. De drukontlasting is hydraulisch instelbaar, de achtermaaiers zijn in de kopakkerstand afgeveerd met een stikstofbol. Ook de obstakelbeveiliging is hydraulisch. Elho koopt de maaibalken in bij het Italiaanse Comer. Ze tellen acht maaischijven per balk en zijn op wens van de fabrikant gebouwd met SKF-lagers.
De kneuzer oogt zwaar, met massieve stalen vingers die met een afgeronde kant het gewas bewerken. De kneusvingers slaan het gewas door een slaglijst, eveneens van staafijzer. De hoek van deze lijst is instelbaar om de kneusintensiteit te variëren. Door alleen met ronde kanten het gras te bewerken, is het streven om wel de waslaag te beschadigen maar de grasstengels niet. Dekker pakt een hand gras uit het zwad. “De stengels zijn niet geknikt, dus drogen de sappen in de stengel uit en gaat er minder voederwaarde verloren.” De kneuzer is samen met de vijzel permanent aangedreven met een kettingoverbrenging aan de buitenkant. De ketting is oliegesmeerd. De kunststof oliepotjes ogen wat kwetsbaar. “De deksels moet je goed vastdraaien, anders loopt de olie eruit wanneer je de maaiers opklapt.”
De kneuzer werkt met massieve, afgeronde kneusvingers die het gewas door een verstelbare slaglijst slaan. Door de ronde kanten breekt het gras niet maar raakt enkel de waslaag beschadigd.
Trommelschudder nog afstellen
Dekker koos bewust voor een mechanische bediening. Alle functies hebben hun eigen slangen naar een eigen hydrauliekventiel. Een elektrohydraulische bediening is wel verkrijgbaar. “Maar de Valtra heeft genoeg ventielen en dit werkt prima”, vertelt de veehouder tijdens het afkoppelen. Hij zet de trekker alvast klaar voor de opraapwagen en vertrekt niet veel later met de trommelschudder om de eerst gemaaide zwaden alvast te keren.
De afstelling is nog even zoeken. De machine kan ook schuin achter de trekker lopen om het zwad wat opzij te verleggen; dan lijkt-ie het zwad nog wat breder weg te leggen. Ook blijft het gewas soms liggen op de vlakke delen van de zwadvormers uit plaatstaal. Omdat Dekker de Elho-trommelschudder in eerdere snedes nog niet gebruikte, is het nog even pionieren.
De vlindermaaier weegt zo'n 3.150 kilo en is opgeklapt af te koppelen. De brutoprijs van de set maaiers (NM9000SF-vlinder plus NM3200F-front) bedraagt € 91.500.
Jong eigen machinepark helpt bij werven medewerkers
Vanwege de dikkere en bredere zwaden staat een opraapwagen met bredere pick-up nog op de verlanglijst. Nu medewerkers schaars zijn, helpt een jong eigen machinepark ook bij de werving. “Je kunt het onzin vinden, maar veel mensen vinden het werken met machines tóch mooi. Ik ook, maaien doe ik altijd zelf. Het kuilen geeft afwisseling ten opzichte van altijd tussen de koeien werken. Als je dat als werkgever kunt bieden, helpt dat om medewerkers aan te trekken en te houden, is onze ervaring.”
