Alternatieve energiebron voor dieselmotor in trekker: hoe bevalt dat?

Voor velen is het zo klaar als een klontje; het kan nog een tijd duren, maar ook de landbouwtrekker draait in de toekomst steeds vaker op een andere energiebron dan fossiele brandstof zoals een dieselmotor. De trend is gezet, maar het vervolg is een kip-en-eiverhaal.

Enerzijds moet een alternatief beschikbaar zijn, anderzijds is het ontwikkelen daarvan pas interessant als er vraag is. De tijd van elkaar aankijken en op elkaar wachten is inmiddels voorbij. Enkele fabrikanten en de eerste gebruikers zetten duidelijke stappen om met minder CO₂-uitstoot of zelfs volledig fossielvrij trekker te rijden.

TREKKER spreekt gebruikers van drie verschillende systemen:

• de volledig elektrisch aangedreven 700 Vario Electric; de door Agromec samen met Electric Construction Equipment in Veghel omgebouwde Fendt 700-trekker

• de New Holland T6.180 op methaangas, die New Holland af fabriek levert

• de T5.140 van hetzelfde merk die de fabrikant in samenwerking met Scholman in Nieuwegein op de markt brengt

Ontwikkeling alternatieve brandstof op gang brengen

De gebruikers van het eerste uur zijn unaniem tevreden over het technisch functioneren van hun trekker op een alternatieve brandstof. Daarbij tekenen we gelijk aan dat de ervaringen nog vrij recent zijn, maximaal een jaar. Het steunt echter het vertrouwen in de techniek waarvoor ze hebben gekozen.

De motivatie die zij noemen: een stap willen zetten om een ontwikkeling op gang te brengen die voor de toekomst onvermijdelijk is, en bereid zijn om daar ook in te investeren. Ze realiseren zich dat de techniek in zijn huidige vorm niet de eindoplossing is, maar wel een belangrijke stap.

Elk systeem heeft zijn voor- en nadelen. Het lijkt niet onwaarschijnlijk dat in de toekomst meerdere systemen slagen, elk passend bij een specifieke situatie. Technisch valt er nog veel te ontwikkelen en te verbeteren. Ook qua wetgeving – rond opslag, vervoer of zelf opwekken van waterstof – is er nog een weg te gaan.

Agromec met 2.000 kg zware accu in fronthef

Aannemersbedrijf Van Wijlen in Sprang-Capelle (N.-Br.) is de eerste gebruiker van een volledig elektrisch aangedreven Agromec 700 Vario Electric. De elektromotor in deze ‘elektrische Fendt’ levert zo’n 200 pk (150 kWh). Het bedrijf gebruikt de trekker vooral met een gronddumper in de infra en cultuurtechniek. “Wij doen sinds 2015 mee aan de CO₂-prestatieladder van de Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden en Ondernemen”, vertelt directeur Bart van Wijlen.

Lees verder onder de video

Van Wijlen wil zijn steentje bijdragen aan een wereld die minder afhankelijk is van fossiele brandstof. In 2014 betrok Van Wijlen een nieuw pand. Niet op het gas aangesloten, maar met een warmtepomp en zonnepanelen op het dak. Inmiddels zijn er enkele elektrische personenwagens en zes op waterstof. Van de tien shovels zijn er twee elektrisch en een van de twintig trekkers is de volledig elektrisch aangedreven 700. Die bevalt goed.

Vergeleken met dezelfde trekker met een volle dieseltank houdt de elektrische het minder lang vol. Voor dezelfde energie-inhoud als een volle dieseltank zou een accu van 15 ton nodig zijn. De trekker zelf heeft een 70 kWh accu aan boord, maar de meeste energie levert een 2.000 kilo zware accu in de fronthef. Op vol vermogen, voor een zware frees of spitcombinatie, kun je de accu in een of twee uur leegtrekken. In de praktijk kan de trekker echter goed een normale werkdag draaien met twee acculadingen.

Gekwalificeerde chauffeur bestuurt Agromec

Jan van der Zwaan in Oostrum (L.) draait een paar maanden met eenzelfde Agromec. Die rijdt het meest met een gronddumper, een waterwagen of een rijplatenwagen in de weg- en waterbouw. Van der Zwaan zet zijn trekker in voor werk bij aannemer Ploegam. Die nam vier van deze trekkers in gebruik, waarvoor Van der Zwaan de chauffeurs levert. “Rijden met een 700 Vario Electric is niet anders dan met een 700-serie op diesel. Maar omdat je met een 800-voltsysteem werkt, is veiligheid wel een puntje”, vertelt Van der Zwaan.

Van der Zwaan stuurt niet zomaar iedere chauffeur met deze trekker op pad. Zie het als een accuboormachine. Als de accu leeg is, moet je wisselen en kun je weer verder. De accu af- en aankoppelen is met het snelkoppelsysteem een kwestie van een paar minuten. Maar je moet er kennis van hebben om dat verantwoord te doen. Zo’n trekker heeft serieus geld gekost, dan wil je er wel een gekwalificeerde chauffeur op hebben.

Lees verder onder de foto

Bij Jan van der Zwaan komt niet zomaar iedere chauffeur op de Agromec 700 Vario Electric. De accu af- en aankoppelen is met het snelkoppelsysteem een kwestie van een paar minuten, maar je moet er kennis van hebben om dat verantwoord te doen. – Foto: Koos Groenewold

Op een paar kleinigheidjes na in het allereerste begin, doet de trekker het technisch prima. Voorwaarde voor een efficiënte inzet is wel dat de infrastructuur om accu’s te laden goed op orde is. Reken op 3 uur laadtijd, al zijn er ook systemen om dat binnen 1 uur te doen. Bij normaal werk waarvoor de trekker niet de hele dag vol belast draait, moet je minstens eens per dag de accu wisselen. Ander punt is nu nog de meerprijs van de investering. Agromec geeft als indicatie € 500.000 voor de trekker.

Van der Zwaan doet ook loonwerk in de landbouw. Daar zou een elektrische trekker eveneens passen, maar hij kan klanten er nu geen meerprijs voor in rekening brengen. Over landbouwwerk gesproken: met een 2 ton zware accu in de front past daar geen werktuig meer in. Stefan Spits, werkvoorbereider bij Ploegam, bevestigt de ervaringen van Van der Zwaan en Van Wijlen. “Rijkswaterstaat stelt steeds meer eisen aan duurzaamheid. Daarom hebben wij de handschoen opgepakt. We gingen in eigen beheer aan de slag met het ontwikkelen van elektrische machines: rupskranen, mobiele kraan, minigraver, trekker, en binnenkort een 50 ton rupskraan. De trekkers komen in aanmerking voor SSEB-subsidie en Mia/Vamil. Dat maakt de investering aantrekkelijk. Zonder subsidie is een breder inzetbaar voertuig, zoals een vrachtwagen, interessanter. De orderportefeuille bepaalt of we meer in emissieloze machines investeren, maar daar ziet het zeker naar uit.”

Lees verder onder de foto

Van der Zwaan gebruikt de elektrische trekker in de infra. In de landbouw zou hij ook passen, klanten hebben er geen meerprijs voor over. – Foto: Koos Groenewold

New Holland T6 op methaan met extra tank

Marinus en Dick Groenenboom zijn tevreden met hun New Holland T6 op methaangas. Samen met vader Martin runnen zij aannemersbedrijf K. Groenenboom in Barendrecht (Z.-H.). De methaangastrekker werkt vooral op sportvelden. Technisch functioneert-ie probleemloos, sinds juni vorig jaar. Net zo betrouwbaar als een diesel.

De methaantrekker loopt op bio-cng, die ze tanken bij OG Clean Fuels. Het is biogas uit een rioolzuivering; in de hele productieketen komt vrijwel geen CO₂, stikstof, fijnstof en NO_x vrij. Het tankstation is dichtbij en de trekker komt er toch iedere dag langs, dus dat functioneert prima. Levering in containers op locatie is desgewenst ook mogelijk.

Lees verder onder de foto

Dick Groenenboom werkt met de New Holland T6 op methaan vooral op sportvelden. Tanken van bio-cng, biogas uit een rioolzuivering, doet Groeneboom bij het in de buurt gelegen OG Clean Fuels. – Foto: Peter Roek

Voor de Groenenbooms de stap zetten, hadden ze eerst een methaan-T6 op proef naast eenzelfde dieseltrekker. Al gauw werd duidelijk dat bij hetzelfde werk de brandstofkosten vrijwel gelijk zijn. Wel vonden ze de standaard tank van New Holland te klein. Daarom lieten ze aan de zijkant voor eigen rekening een extra tank bijplaatsen.

Met gevarieerd werk houdt hun trekker het op een volledige vulling 8 tot 12 uur vol, vertelt Marinus. Wel zo handig, want de methaantrekker kan – anders dan een exemplaar op waterstofgas – niet op diesel verder. Zou de T6 de hele dag vol belast draaien, dan is een 8-urige werkdag niet haalbaar. Mede daarom kreeg hij bewust geen kruipbak.

Verder is de fronttank een minpunt die een brede inzetbaarheid belemmert. Hij is nodig om voldoende brandstof aan boord te hebben, maar de fronthef vervalt. Een concessie die ze deden om toch een stap vooruit te komen. De techniek is praktijkrijp. Van kinderziekten is nog steeds geen sprake en het onderhoud is gelijk aan een dieselmotor.

Het beste van drie werelden

Groenenboom motiveert de keuze voor alternatieve brandstof met de wens om minder CO₂ uit te stoten. Dat is toch waar het heen gaat. Bij overheden wordt het steeds belangrijker om in een plan van aanpak aan te kunnen geven dat je op het gebied van uitstoot wat te bieden hebt. Hoewel dat nog niet dwong tot aanschaf van een andere trekker, zijn inmiddels de eerste aanvragen binnen specifiek voor de inzet van de methaangastrekker.

Behalve methaan keken ze ook naar waterstof. Die brandstof viel af om twee redenen. Ten eerste draait de motor dan nog voor 60% op fossiele brandstof. En een praktisch punt: de trekker gaat regelmatig op de vrachtwagen voor transport. Met een waterstoftank op het dak ben je dan te hoog om overal heen te rijden.

Elektrisch was eveneens een optie. Overheden zijn daarvan erg gecharmeerd, weet de aannemer uit ervaring. Maar de offerte voor een elektrisch aangedreven trekker had een meerprijs van € 145.000. Niet interessant als daar geen project tegenover staat waar je die meerkosten in rekening kunt brengen. Bovendien: hoewel de trekker zelf vrij is van uitstoot, gaat veel stroomproductie nog steeds op basis van fossiele brandstof.

De methaangasvariant is zo’n € 40.000 voordeliger in aanschaf dan een waterstoftrekker, die rond € 80.000 meer kost dan een T6 op diesel. Ook € 40.000 meerprijs is serieus geld, maar te overzien bij een trekker die goed functioneert, en waarmee je iets te bieden hebt om de uitstoot flink te verminderen, vindt Groenenboom. Inmiddels vragen al enkele aannemers specifiek naar de methaangastrekker om projecten uit te voeren met een zo laag mogelijke uitstoot.

Lees verder onder de foto

Om het een normale werkdag vol te houden, liet Groenenboom aan de zijkant van de trekker nog een extra pakket gasflessen monteren. – Foto: Peter Roek

New Holland T5 op waterstof

Grondverzet- en transportbedrijf Kloosterman in Kapelle Biezelinge (Zld.) werkt sinds vorig jaar juni met een New Holland T5.140 op waterstof. De neven Carlo en Jan Kees Kloosterman, drijvende krachten achter het meer dan 100-jarige familiebedrijf, voorzien dat het in de toekomst in de richting gaat van minder of helemaal geen emissie voor trekkers en machines. Met onze aanschaf lopen we daar een beetje op vooruit, vertelt Carlo. “Om ervaring op te doen en niet achter de ontwikkelingen aan te hobbelen. Voor onze aanbestedingen was het zoeken naar een andere energiebron een trigger. Het zal in de toekomst belangrijker worden dat we op milieuvragen kunnen inspelen. Voor kleine machines is elektrisch inmiddels heel interessant, maar voor grote machines lijkt ons dat nu nog veel te duur. Kun je CO₂-neutraal stroom opwekken, dan kun je ook CO₂-neutraal waterstof produceren. En dat zien we als een van de toekomstrichtingen.”

De T5 is een aangepaste diesel die waterstof bijmengt. Gemiddeld 40 tot 45% van de brandstof is waterstof, de rest is diesel. Volgens berekeningen zou dat, als je fossiele diesel tankt, toch al 65% minder CO₂-uitstoot op kunnen leveren.

Lees verder onder de foto

Carlo Kloosterman van Grondverzet- en transportbedrijf Kloosterman voorziet dat het in de toekomst de richting opgaat van minder of helemaal geen emissie voor trekkers en machines. De tanks op het dak bevatten tot 5 kilo waterstof; een 8-urige werkdag vergt rond 4 kilo. – Foto: Peter Roek

Voldoende uithoudingsvermogen

De trekker krijgt op beurzen in de buurt veel bekijks. Hij heeft inmiddels zo’n 400 uur op de teller. Technisch functioneert de machine probleemloos. De tanks op het dak zijn goed voor maximaal 5 kilo waterstof. 1 kilo heeft de energie-inhoud van 8 liter diesel. Een 8-urige werkdag met normaal werk vergt rond 4 kilo. Is de waterstof op, dan kan de trekker verder op diesel.

Een bijkomend praktisch voordeel van de waterstoftrekker is dat er nog een fronthef aan kan. Kloosterman gebruikt hem ook voor kleine klussen als vegen of schuiven. Een belangrijk deel van de tijd staat de trekker echter voor een grondkipper.

Lees verder onder de foto

Tankstations voor waterstof zijn er nog maar zeer beperkt. Kloosterman beschikt over een vulstation op het eigen bedrijf. Foto: Peter Roek

Waterstof is dure brandstof

Het enige wat tegenviel is de prijs van waterstof. Het begon vorig jaar zomer rond € 14 per kilo. Omgerekend was dat toen nog een beetje rond het prijsniveau van diesel. Inmiddels staat er € 25 per kilo op de rekening.

Het bedrijf kijkt naar mogelijkheden om met eigen zonnepanelen waterstof te produceren. Behalve de investering wordt dat ook nog een langdurig traject van vergunningen. Anderzijds verandert het aanbod van waterstof wellicht. In het Sloe-gebied, nabij Vlissingen, komt een grote waterstoffabriek die stroom van de Noordzee gaat omzetten in waterstof. Dat zal vast niet de laatste ontwikkeling zijn op het gebied van waterstof. Samen met de gemeente Kapelle en CZAV onderzoekt Kloosterman de mogelijkheden van een H₂-hub met groene waterstof.

Auteur: Martin Smits

Lees ook: Blog | ‘Wordt het elektrisch, methaan of waterstof in de trekker?’