In de hoogtijdagen was Vogel & Noot een van ’s werelds grootste ploegenfabrikanten. Ook in Nederland had importeur Mechatrac met de Vogel & Noot-ploegen een behoorlijk marktaandeel. Hoewel de naam verdween, worden de ploegen nog steeds gemaakt. Nu onder de vlag van Amazone.
Type XMS was bij Vogel & Noot de ploeg voor het middensegment. Ze waren leverbaar van drie tot en met zes scharen, en volgens Vogel & Noot geschikt voor trekkers tot 175 pk. Bij die 175 pk-indicatie hoort een diameter van de wentelas van 100 millimeter. De wat lichtere XM was leverbaar met maximaal vijf scharen, met een diameter van de wentelas van 90 millimeter. Als vijfschaar werd deze ook met 100 millimeter wentelas geleverd. Een maat zwaarder dan de XMS was de XS, met een 120 millimeter wentelas voor trekkers tot 260 pk. Als XS Pro was deze er met een grotere maat kokerbalk, voor trekkers tot 280 pk. Ook voor een tweescharige ploeg kon je bij Vogel & Noot terecht, want ónder de XM verkocht het nog de lichtere LM- en M-serie ploegen.
Tel je daarbij de keuze in drie (en bij de XS zelfs vier) afstanden tussen de ploeglichamen op, dan was er – samen met ook nog meerdere ristertypen – bij Vogel & Noot zeker wat te kiezen!
Lees verder onder het kader
De XMS is in Nederland vrij goed verkocht, destijds meestal als vierschaar. En voor de Nederlandse markt ook meestal als ploeg met hydraulische snijbreedteverstelling. Wie daar niet voor koos, kreeg een ploeg die met wat sleutelwerk op vier snijbreedtes was af te stellen: 36, 40, 44 of 48 centimeter. Als hydraulische vario liep het traject van 32 tot 52 centimeter. In de praktijk is 40 centimeter snijbreedte het uitgangspunt. Voor mooi ploegwerk moet er een zekere verhouding zijn tussen snijbreedte en ploegdiepte, en voor recht ploegwerk kun je dan rond 40 centimeter wat plussen en minnen.
In 1998 nam Vogel & Noot een meerderheidsbelang in Niemeyer. In Nederland was Motrac (dat later overging in Mechatrac) daarvan de importeur. Door de overname kwam de import van Vogel & Noot ook daar terecht. Eerder was Nagel in Nijmegen importeur.
In 2004 introduceerde Vogel & Noot twee nieuwe risters: het NL 460- en het WXL 430-rister. Die waren speciaal bedoeld om op klei goed te keren. De nieuwe risters zijn geïntroduceerd op initiatief van Motrac, omdat in de Nederlandse markt boeren de kwaliteit van het ploegwerk kritisch beoordelen. Het NL 460-rister had eigenlijk het model van het Rumptstad 380-rister, waar ook andere concurrenten vrijwel identieke versies van aanboden. Bij Niemeyer was dat het NH6-rister, bij Vogel & Noot werd het type NL 460. Het WXL 430-rister is nagemaakt van het Kverneland Twister-rister, op de markt gebracht in 2002. Het Vogel & Noot-prijzenboekje van destijds vermeldt zelfs acht soorten risters, maar voor Nederland ging het overwegend om het WXL 430- en NL 460-rister. Beide keren goed op zware grond en verschillende bronnen bevestigen dat de benodigde trekkracht meevalt. In de praktijk zie je het verschil tussen het WXL 430- en NL 460-rister vrij snel; laatstgenoemde heeft geen afstrijkers op het eind.
Een punt waar de Vogel & Noot-ploegen ook positief om worden gewaardeerd, is het gegeven dat het rister voorin een apart slijtdeel heeft. Tevens kun je de zoolijzers omkeren en in principe volledig opgebruiken. Het is de vraag of dat in de praktijk ook echt gebeurde.
Lees verder onder de foto
Met een memorycilinder zwenkt de ploeg zo ver mogelijk in bij het wentelen. Al jaren geleden is de spindel voor overbuik- en overrugverstelling in detail gewijzigd om per halve slag te kunnen borgen.
De XMS-ploeg was jarenlang in productie. En is dat nog steeds, nu onder de Amazone-vlag. Toch waren er door de jaren heen wel steeds wat wijzigingen. In ploegentesten was er behalve lof op een aantal punten ook wel kritiek op de ploeg. Zo is de bevestiging van de voorscharen bij de modellen in de loop der tijd gewijzigd. Bij de oudere modellen staan de voorscharen op één ronde steel die met twee stroppen is geklemd. Door die los te zetten kun je met twee boutjes de voorscharen per set heel nauwkeurig in snijbreedte verstellen. Degelijk, maar wel wat omslachtig. Draai je de stroppen te ver los, dan zakt de steel naar beneden.
Ploegen met deze constructie kom je inmiddels weinig meer tegen. Al meer dan tien jaar geleden is deze constructie gewijzigd. Sindsdien is er keuze uit twee constructies. De eerste met twee aparte lange stelen in één houder, die alleen in hoogte zijn af te stellen. Daarnaast de constructie met aparte kortere stelen op een houder, die voor het wijzigingen van de snijbreedte met twee bouten in sleufgaten horizontaal te verschuiven zijn, plus een wig die je op twee manieren kunt monteren om de hoek van de voorschaar te wijzigen.
Door ingefreesde putjes in de stelen kun je de diepte van de voorscharen goed borgen en nauwkeurig afstellen. Klemmen met bouten en op de plaats houden door ingefreesde putjes zijn altijd typische Vogel & Noot-kenmerken geweest. Door de ingefreese putjes heb je meteen een soort van schaalverdeling voor de afstelling. De overbuik- en overrugverstelling met een spindel op de bok werkt op dezelfde manier als bij vrijwel alle ploegen. Maar er kwam kritiek, omdat je deze voor een goede borging alleen per hele slag kon verdraaien. Dat is later dan ook veranderd, vanaf toen kun je de spindel ook per halve slag goed vergrendelen.
Lees verder onder de foto
Kijk en vergelijk. De XMS-ploegen zijn er in diverse uitvoeringen. De meeste met tipkouters, maar ook volledig met schijven. Daarnaast kan er verschil zijn in maten van de frames.
De ploeg is overzichtelijk geconstrueerd. Er is een slede in de kop waar de hele ploeg horizontaal op kan schuiven en een spindel tussen de ploegbalk en de kop om de hoek te verstellen. Aan de hoofdbalk is niks gelast, alles is geschroefd. Voor constructeurs heeft dat het voordeel dat er geen vervormingen op kunnen treden door het trekken van laswerk. De cilinder voor de variabele snijbreedte is een memorycilinder die inzwenkt om te kunnen wentelen.
Om ook de vario-uitvoering volledig met schijven uit te kunnen voeren, monteerde Vogel & Noot een verlengbok tussen de kop en de wentelas. Dat valt niet erg op, maar de vario-uitvoering is ongeveer 20 centimeter langer dan de vaste uitvoering. Het loopwiel achterop is eenvoudig met spindels in te stellen en wordt bij het wentelen hydraulisch gedempt. Een kenmerk dat Vogel & Noot vrijwel altijd had, en dat ook gehandhaafd is gebleven, zijn de schijven zonder smeernippels. De vetgevulde lagers zijn volledig gesloten.
Lees verder onder het kader
Al langere tijd is er een behoorlijke vraag naar gebruikte werktuigen. Nederlandse werktuigen zijn ook in het buitenland geliefd, omdat ze vaak relatief weinig uren of hectares hebben gedraaid en goed onderhouden zijn. Altijd staat er wel een aantal gebruikte Vogel & Noot XMS-ploegen te koop. Ook mooie exemplaren die nog heel wat hectares vooruit kunnen.
Anderzijds is het aanbod beperkt voor wie werkelijk serieus naar een gebruikte ploeg zoekt. Al snel valt een groot aantal exemplaren uit het aanbod af. Heeft de ploeg het gewenste rister, is hij wel of niet volledig met schijven uitgerust, heeft-ie een steunwiel en welk type voorscharen is gemonteerd? Dat is dan nog los van de technische staat.
De conditie van scharen en risters is vrij eenvoudig te controleren. Is er ooit aan de ploeg gelast, dan is dat doorgaans goed zichtbaar en allicht van invloed op de prijs. De meeste ploegen zijn voorzien van tipkouters, met een schijf op de achterste schaar. Er is ook aanbod in het buitenland. Dan kan het een ploeg zijn die is uitgerust met stro-inleggers in plaats van voorscharen. Niet zelden gaat het om een exemplaar met strokenristers. En in het buitenland kom je vaker een type tegen met stenenbeveiliging. Standaard is dat een breekbout, maar geveerd of hydraulisch beveiligd is ook leverbaar. Voor Nederland geen voor- of nadeel, maar in het buiteland kan het de prijs beïnvloeden.
Voor de middelzware grond voldoet een XMS-type uitstekend. Op echte zware grond kies je liever voor een XS-model. In het verleden is het nogal eens voorgekomen dat er op enig moment een zwaardere trekker voor de XMS-ploeg kwam te staan dan ten tijde van de aanschaf. Daar bleek de ploeg niet altijd tegen bestand. Dat er een zwaardere trekker voor de ploeg komt, kan een reden zijn om in te ruilen. De overstap van een vierschaar naar een vijfschaar is eveneens een reden dat er soms mooie exemplaren te koop staan.
Lees verder onder de foto
Er zit vrijwel geen laswerk aan een Vogel & Noot-ploeg. Typisch V&N zijn ingefreesde putjes in de stelen van de voorscharen, om deze extra te borgen. De risters hebben een apart slijtdeel voorin.
Vaak daalt de tweedehands waarde zodra een merknaam van de markt verdwijnt. Dat is bij Vogel & Noot ook een beetje het geval. Hoewel, Amazone maakt dezelfde ploegen nog steeds onder de typenaam Cayros. Levering van slijtdelen is daarom voorlopig geen probleem. Zo niet via Amazone, dan wel via andere kanalen. In het verleden zijn immers veel Vogel & Noot-ploegen gefabriceerd en daarvan zijn er nog veel in gebruik.
Het valt op dat er ook meerdere (zo goed als) nieuwe overjarige Amazone Cayros-ploegen bij dealers te koop staan. Deels het gevolg van een gebrek aan reputatie in de markt, deels vanwege het bekende fenomeen dat de Nederlandse boer kritisch is; de ploeg wordt alleen gekocht als de uitvoering precies goed is. Amazone biedt tien soorten risters aan, maar voor Nederland gaat het op de klei om het WXL 430-rister van Vogel & Noot en het S35-rister dat Amazone ontwikkelde voor zijn Cayron-ploegen, niet te verwarren met de Cayros. Op zandgrond is een strokenrister populair, of het WL 430-rister.
Amazone introduceerde de S35 voor de in 2014 in de fabriek in Leipzig (voorheen BBG) ontwikkelde vijf- en zesscharige Cayron-ploegen. In 2017 werden die leverbaar met het S35-rister dat specifiek voor zware grond is bedoeld. Dit rister vervangt bij de Cayros nu het vroegere NL 460-rister.
De Cayros-ploegen zijn technisch gezien eigenlijk groen gespoten Vogel & Noot-ploegen. Weliswaar wijzigde Amazone wat aan de bok en aan de overbuik- en overrugverstelling, maar in essentie komt het op hetzelfde neer. In het zwaardere halfgedragen segment heeft Amazone heel recent een nieuw model aangekondigd. Naar verluidt zal ook het Cayros-programma al op korte termijn flinke vernieuwingen laten zien.
Tekst: Martin Smits – Foto’s: Henk Riswick, Anne van der Woude, verkopers
