Dit is de status van strip-till in Nederland

Strip-till houdt in dat je alleen de strookjes bewerkt waar je ook gaat zaaien. Dat is typisch iets om toe te passen in een systeem waar niet meer wordt geploegd. Het is ook te combineren met bemesten of toedienen van een gewasbeschermingsmiddel. Ook wordt het wel gecombineerd in één werkgang met het zaaien.

Strip-till bestaat inmiddels zo’n 25 jaar en is ontstaan in de Amerikaanse Midwest. Daar wordt in eenzijdige bouwplannen van mais en soja ook al tientallen jaren niet meer geploegd. Ginds heeft het systeem zeker opgang gemaakt, en het kreeg ook al snel toepassing in Zuid-Amerika.

Pas de laatste jaren raakt strip-till in Europa in zwang. Duitsland, Frankrijk en enkele Oost-Europese landen zijn de belangrijke afzetgebieden voor strip-till. In Nederland zijn er sinds een aantal jaren ook enkele gebruikers, maar daar lijkt het tot nu toe bij te blijven.

Opmars ploegloze landbouw

Ploegloze landbouw maakt in Nederland steeds meer opgang. Daar zou strip-till mooi bij passen. Toch gebeurt het maar weinig. Koudwatervrees, meent Sander Bernaerts. Hij is de man achter adviesbureau Naturim, die zich onder meer heeft verdiept in de methoden voor niet-kerende grondbewerking. Bernaerts onderstreept de voordelen van strip-till die uit diverse buitenlandse onderzoeken naar voren komen. Het spaart werkgangen en je bewerkt minder grond, wat per saldo kosten bespaart. Plus: de voordelen van niet-kerende grondbewerking, zoals een betere draagkracht van de grond, een actiever bodemleven en behoud van organische stof.

_{Tekst gaat verder onder de foto.}

Tot de zegeningen van niet-kerende grondbewerking behoren een verbetering van het bodemleven en meer organische stof bovenin. – Foto: Jan Willem Schouten

Positieve argumenten genoeg, toch komt het in Nederland niet van de grond. Strip-till is geen universeel toepasbare methode, stellen ze bij Kverneland, dat de Kultistrip levert. Mais en bieten, en vooral in het buitenland ook koolzaad of zonnebloemen, zijn typisch de gewassen waar strip-till geschikt voor is. Dat maakt het dus ook meteen een vrij specifieke machine. Van de Kultistrip lopen er, net als van machines van enkele ander fabrikanten, een paar in Nederland. Echter, ook bij Kverneland erkennen ze dat het nog steeds geen olievlek is die zich uitbreidt. In totaal in heel Nederland gaat het naar schatting om zes machines.

_{Tekst gaat verder onder de foto.}

Loonbedrijf Breure in Swifterbant werkt al een aantal jaren met een Kuhn Striger strip-till in geploegd of bewerkt land, als voorbereiding voor mais. Het bedrijf spaart daarmee een zaaibedbereiding uit. Door de harde grond van dit voorjaar is er meestal wel vóór de strip-till een volledige grondbewerking uitgevoerd. – Foto: Ton Kastermans

Strip-tillmethode vooral geschikt voor lichte grond

De strip-tillmethode is evenmin geschikt voor zware grond. Het Engelse National Institute of Agricultural Botany (NIAB) houdt het erop dat je strip-till boven 35% afslibbaar kunt vergeten. De leveranciers zien ook op het vasteland van Europa dat de toepassing zich vooral beperkt tot de wat lichtere grond. Op zware klei is het in combinatie met niet-kerende grondbewerking niet onmogelijk, maar wel moeilijk toepasbaar, omdat vooral het tijdstip en de manier van toepassen heel nauw komt. De bewerkte strook moet goed bewortelbaar blijven en geen versmeerde geul worden.

In het Engelse Fenland-gebied, ruwweg de omgeving van Peterborough richting Lincolnshire, zijn enkele telers die strip-till al langere tijd op enkele honderden hectaren toepassen. Ze bereiken er goede resultaten mee in suikerbieten, mais en koolzaad. Grond, klimaat en bouwplan zijn daar vergelijkbaar met veel van de Nederlandse polders.

George Sly is een van die bedrijven die strip-till toepassen en heeft er inmiddels tien jaar ervaring mee. Tot 20% afslibbaar kun je in het voorjaar de strip-till inzetten; boven 20% afslibbaar moet je al in het najaar de stroken bewerken, is zijn ervaring. Onder een groenbemester gaat het ongeploegde land de winter door. Een besparing van 50 liter dieselolie ten opzichte van conventioneel ploegen en bewerken, en 30% besparing op bemesten door rijenbemesting. En in vergelijking met no-till het voordeel dat door het bewerken van de zaaistroken de grond beter opwarmt, de wortels zich beter ontwikkelen en het gewas dus ook beter groeit, is zijn conclusie. Sly teelt op 280 hectare, naast granen, onder andere suikerbieten, mais en koolzaad.

Verplichte rijenbemesting mais kans voor strip-till

In de grootschalige mais- en sojateelt en ook in koolzaad wordt strip-till vaak gecombineerd met kunstmest-rijenbemesting en soms ook gewasbescherming. Maar strip-till leent zich ook goed voor het combineren met drijfmest in rijenbemesting. Als volgend jaar rijenbemesting voor mais op de zand- en lössgrond verplicht wordt, lijkt dat een schot voor open doel om strip-till van de grond te krijgen.

Of die bal zich in het doel laat trappen, valt nog te bezien. Het wordt voor die toepassing in ieder geval een typische loonwerkersmachine. Reken voor een 3 meter brede Kverneland Kultistrip met vier rijen op een brutoprijs van € 22.750. Of voor een opklapbare 6 meter brede achtrijer € 47.000. Evers noteert voor zijn 6 meter strip-till met acht elementen € 35.000. Vermac levert de Amerikaanse Orthman Maxplacer, een zwaar geconstrueerde machine, en geeft rond € 50.000 als indicatie voor een uitvoering van 6 meter breed. Afhankelijk van merk en uitvoering is het gewicht van een 6 meterversie strip-tillmachine tussen 2.500 en 3.500 kilo. Dat is in de orde van grootte van een rotorkopeg. Maar de trekker die ervoor moet, is van dezelfde orde van grootte. Op 50 centimeter rijenafstand kun je een trekker van 300 pk met 6 meter werkbreedte moeiteloos stil krijgen.

Leveranciers houden er rekening mee dat de verplichte rijenbemesting in mais een nieuwe kans biedt voor strip-till. Evers werkt nog aan modificaties voor zijn machine om er volgend jaar echt klaar voor te zijn. Investeringen in deze techniek blijven in Nederland tot nu toe nog achterwege. Het gaat om een flink bedrag, en daar heeft de loonwerker pas trek in als er ook zekerheid is dat de klanten ervoor gaan. Heeft de loonwerker geen klanten? Dan wordt er niet geïnvesteerd, biedt de loonwerker de techniek niet aan en kan de klant er ook niet voor kiezen. Anderzijds wachten veel mensen af of de wetgeving toch niet nog weer verandert.

Strip-till combineren met Roundup Ready-mais

Niet-kerende grondbewerking in combinatie met strip-till betekent ook een nieuwe strategie in onkruidbestrijding. In combinatie met Roundup Ready-mais, bieten en soja heeft dat vooral in Noord- en Zuid-Amerika behoorlijk opgang gemaakt.

_{Tekst gaat verder onder de foto‘s.}

Strip-till zal voor de Nederlandse situatie vaak van toepassing zijn in combinatie met een groenbemester. Zonder of met minimale chemische onkruidbestrijding wordt strip-till weer minder aantrekkelijk. – Foto: Vermac

Strip-till past bij methoden om de bouwvoor te verbeteren. Maar lichtgewicht machines zijn het niet; er is behoorlijk trekkracht nodig. Voor 9 meter met twaalf rijen is een halfgedragen constructie nodig. – Foto: Vermac

Voor de Nederlandse situatie betekent niet-kerende grondbewerking ook automatisch een combinatie met een groenbemester. Dan is er in het voorjaar de keuze tussen doodspuiten, of met een stoppelbewerking het land enigszins schoon krijgen. Schoffelen of gras onderzaaien in een flinke hoeveelheid gewasresten tussen de rijen gaat niet werken. Wie kiest voor een behoorlijke stoppelbewerking als voorbereiding, zal minder snel voor strip-till kiezen. Dan wordt een voor rijenbemesting uitgeruste bouwlandbemester al weer sneller aantrekkelijker. Die is breder inzetbaar dan een strip-tillmachine. Anderzijds, ook als er wordt geploegd of op een andere manier op schone grond wordt gezaaid, is strip-till toe te passen. Zelfs op zware grond, waar het dan een alternatief kan zijn voor een bouwlandbemester met als doel een aparte zaaibedbereiding toe te passen. En ook dat gebeurt.

Kortom, de argumenten om strip-till toe te passen zijn er, maar praktische bezwaren en vooral onzekerheden en ook de onervarenheid met het systeem staan een doorbraak tot nu toe in de weg. Tel daarbij op de onzekerheid die nu de coronacrisis met zich meebrengt, en het recept voor even afwachten met beslissingen nemen is compleet.