Draaikantelstuk graafmachine: ga je voor vast aangebouwd of loskoppelen?

Het draaikantelstuk aan een mobiele graafmachine of rupsgraafmachine is bezig aan een opmars. De vier grote namen zijn gevestigd in Zweden en daar behoort een draaikantelstuk sinds jaar en dag al tot de standaarduitrusting. 95% van alle graafmachines tot 30 ton die je in Zweden ziet, is ermee uitgerust. Zo ver is het in Nederland nog lang niet. De opmars van een draaikantelstuk zet echter door in de rest van Europa, ook hier.

Multifunctionele graafmachine

Een draaikantelstuk maakt van een graafmachine een multifunctionele machine, een ‘toolcarrier’. Dat vergt een investering, maar je kunt in de regel ook een hoger uurtarief vragen. Omdat je machine veelzijdiger is, kun je op jaarbasis meer uren draaien, simpelweg omdat hij allerlei klusjes kan doen. Denk alleen al aan de mogelijkheden die een palletvork aan de kraan biedt. “Waar de machine zónder draaikantelstuk op een bouw of in de wegenbouw naar huis wordt gestuurd omdat er even geen grondwerk meer is, zie je dat de graafmachine met draaikantelstuk de dag altijd wel kan en mag volmaken. Die kan altijd nog wel een klusje doen, of het nu stenen bijrijden is of wat anders”, legt Tom van Baars, country manager van Steelwrist, uit.

Lees verder onder de foto’s

De opkomst van het draaikantelstuk maakt van een graafmachine (zeker een mobiele) een alleskunner. De gripper is de laatste jaren een populairdere optie en geschikt om lichte lasten te klemmen en verplaatsen.

Kantelen en roteren

Een draaikantelstuk, ook wel tiltrotator, was vroeger iets simpels zoals de naam al aangeeft. Door het direct aan de lepelsteel van je kraan te monteren, kun je de bak zowel kantelen als roteren. Dat gaf een scala aan nieuwe mogelijkheden. Je kunt in alle standen een talud afwerken. De kraan hoeft niet vlak te staan, je zet gewoon de bak vlak.

Het draaikantelstuk werd in de beginjaren vrijwel altijd direct aangesloten op de bestaande hamer- en schaarfunctie, de vrijwel standaard aanwezige dubbelwerkende functies op een kraan. Zo kon je het bedienen met de bestaande joysticks. En nog steeds. Leveranciers noemen dit een vier- of zesslangensysteem. Zes slangen omdat je, naast kantelen en roteren, ook de snelwissel onder het draaikantelstuk en/of een doorvoerfunctie wilt bedienen.

Uitrustingsstukken vergen extra hydraulische functies

Met de jaren bleek de graafmachine enorm veelzijdig met een draaikantelstuk, dus kwamen er allerlei nieuwe uitrustingsstukken. Denk aan rolbezems, knijpers, klemmen en vorken. Ook ontwikkelden fabrikanten kleine grijpers, grippers genoemd. Deze zijn, als optie, aan de onderzijde in het draaikantelstuk geïntegreerd.

Dat alles vraagt veel extra hydraulische functies. Je kunt een hydrauliekfunctie opsplitsen in twee functies met een omschakelventiel. Er is echter ook een groep machinisten die liefst alles tegelijk wil bedienen om zo vlot en comfortabel mogelijk te kunnen werken. Zo kwamen er ventielenblokken compleet met besturingssystemen, aansturing én eigen joysticks – ook wel een tweeslangensysteem genoemd. Je sluit enkel een pers- en retourleiding aan en bedient het draaikantelstuk met het ingebouwde ventielenblok.

Nieuwe joysticks en bekabeling

In de praktijk betekent dit dat er nu nieuwe joysticks in de graafmachine komen en dat nieuwe bekabeling noodzakelijk is. Zo’n twee volle dagen opbouwwerk voor een ervaren dealer. De nieuwe joysticks vervangen de originele en nemen de hele bediening van de graafmachine over.

Vaak is het ook mogelijk om de wielbesturing via deze joysticks te doen en tal van elektrische functies te bedienen, zoals werkverlichting, gps, ruitenwisser en radio. De opkomst van 3D-gps is ook een thema, want hiervoor zijn geïntegreerde hoek- en rotatiesensoren in het draaikantelstuk nodig die de positie ervan doorgeven.

Om met 3D-gps te kunnen werken, kun je een draaikantelstuk laten voorzien van de nodige sensoren die de positie van het bakmes mede helpen bepalen.

Machinisten van de Playstation-generatie

Al met al een stuk extra comfort, wat ook een argument is wanneer je als werkgever jonge machinisten van de Playstation-generatie wilt aantrekken. Die verwachten gewoon dat ze op een moderne machine alles tegelijk kunnen bedienen en hebben daarvoor ook de capaciteiten.

Deze systemen worden steeds aantrekkelijker. De opmars gaat langzaam maar gestaag, aldus Jason Sanders, country manager Benelux van Rototilt. “Als machinisten ermee werken, vinden ze dat erg fijn draaien. Er hangt wel een prijskaartje aan, dat moet je kunnen terugverdienen. De markt is soms ook wel een beetje bang voor elektronica. Dat is ongegrond, maar speelt naast de kosten vaak wel mee in de afweging.” Het varieert per leverancier van vrijwel niemand tot ongeveer de helft die al kiest voor zo’n uitgebreide aansturing.

Isobus voor bouwmachines

Twee dagen opbouwen en de hele cabine overhoop halen. Leveranciers van draaikantelstukken zijn het er wel over eens dat dát niet ideaal is. Zéker niet nu technisch personeel toch al zo schaars is en werkplaatsen overbezet zijn. Daarom werken zowel graafmachineleveranciers als fabrikanten van draaikantelstukken aan een betere integratie. Het gevaar is dat iedereen zelf iets gaat bedenken.

Hoopgevend is het Duitse initiatief om de communicatie tussen grondverzetmachines en uitrustingsstukken universeel te maken. “Dat heet MiC 4.0, een aantal graafmachinemerken is daarmee aan de slag. Steelwrist heeft dit mede opgericht, wij zijn voor universele uitwisselbaarheid. Dan kunnen we straks een draaikantelstuk heel eenvoudig aan de graafmachine koppelen. Je kunt het vergelijken met Isobus in de landbouw”, trekt Tom van Baars van Steelwrist de parallel.

Om die reden bouwt Steelwrist, net zoals Rototilt, zijn S-snelwisselsystemen volgens de maatvoeringen van de Open-S Alliance. Open-S is de open standaard voor volautomatische snelwissels op graafmachines. Van Baars: “De maatvoeringen staan gewoon op de website, iedereen mag volgens die maten bouwen.”

Prijs draaikantelstuk varieert van € 17.000 tot € 50.000

Wie een draaikantelstuk overweegt, komt in een wereld van mogelijkheden. Van eenvoudig tot volledig gedigitaliseerd met bediening en sensoren. Vanaf € 17.000 heb je er een. Andere kopers combineren tal van opties en een set speciale bakken en tools, en geven vlot meer dan € 50.000 uit.

De draaikantelstukmarkt is redelijk verdeeld in Nederland. Vier merken verdelen de grootste koek, in willekeurige volgorde Steelwrist, Engcon, SMP en Rototilt. Stuk voor stuk zelfstandige Zweedse bedrijven die voor alle merken graafmachines leveren. SMP werkt via importeur Pladdet, de andere drie hebben een eigen verkoopvestiging. Sommige hebben een hechtere band met een bepaalde bouwmachinefabrikant dan de ander. Voorbeeld: Rototilt produceert ook voor Cat, dat de draaikantelstukken onder eigen naam en merk verkoopt. Volvo kiest af fabriek juist voor Steelwrist. Als puntje bij paaltje komt, kunnen bouwmachine-importeurs en dealers per land elk hun eigen voorkeuren hebben.

Draaikantelstukken zijn er van basic tot zeer luxe. Deze Steelwrist is voorzien van een volautomatische S-snelwissel, zowel tussen kraan en draaikantelstuk als aan de onderzijde. Alle leidingen lopen intern en je kunt zonder uitstappen het draaikantelstuk aan- en afkoppelen.

Draaikantelstukken zijn universeel

Maar welk merk draaikantelstuk je kiest, is vooral jouw eigen keuze. Genoemde merken zijn overal in Nederland goed te krijgen en bieden ook service. Draaikantelstukken zijn universeel en passen in principe aan elke graafmachine. Ook de werking en de technische mogelijkheden die fabrikanten bieden, zijn veelal gelijkwaardig.

Bij alle draaikantelstukken werkt de rotorfunctie met een wormwiel en een tandkrans, terwijl het kantelen met twee cilinders gebeurt. Slechte draaikantelstukken worden niet meer gebouwd, het gaat intussen om bewezen ontwerpen. “Rototilt heeft een oliegevuld rotorhuis, alle andere werken op vetbasis. Olie is niet de simpelste manier, maar wij vinden dat wel de beste oplossing. Kijk maar in een transmissie van een auto, daar doe je ook geen vet in. Olie voert de warmte beter af en is onderhoudsvriendelijker. Na de eerste 500 uur ververs je de synthetische olie, vervolgens een keer per jaar. Daarmee laat je ook alle partikels en vuiligheid uit het draaikantelstuk af”, legt Jason Sanders uit.

CW of S?

In strategie zijn er zeker wél verschillen. Daar komt ook het belang van de snelwissel om de hoek kijken. In Nederland heeft de CW-snelwissel, ook wel bekend als de Verachtert-snelwissel of de wig-snelwissel, nog altijd een groot marktaandeel. Alle fabrikanten kunnen er een leveren. Pladdet heeft zich hier met SMP min of meer op toegelegd.

Een CW-snelwissel heeft beperkingen, maar omdat veel mensen in Nederland ermee werken, heeft Pladdet getracht de CW zo goed mogelijk door te ontwikkelen voor gebruik in combinatie met een draaikantelstuk. Dus compacter en lichter te maken. “Wij ontwikkelden zelf een gietstuk en leveren deze CW30- en CW40-onderbody’s aan de SMP-fabriek. Zo hebben we een degelijke en de compactst gebouwde CW30 in de markt. CW is onze grootste doelgroep, al merken wij ook wel dat er iets meer vraag komt naar S-snelwissels”, vertelt Chistian Waverijn, verkoopadviseur aanbouwdelen van Pladdet.

SMP kan alles leveren, van ingebouwde gps-sensoren tot een eigen aansturing en S-snelwissels, maar is van oudsher in Nederland juist sterk in basic draaikantelstukken met een CW-snelwissel en direct aangesloten op de extra functies van de graafmachine. “Mensen kiezen daar nu soms ook voor, omdat er te weinig kennis of capaciteit is om een compleet systeem met bediening op te bouwen”, zegt Waverijn.

Volautomatisch hydraulisch koppelen

Er is een trend richting de S-snelwissel, omdat deze lichter en compacter is. Wil je een draaikantelstuk kunnen afbouwen, dan is een tussengebouwde S-snelwissel eigenlijk een must vanwege de compactheid. Ook biedt een S-snelwissel een volhydraulische variant. In de sector bekend als OilQuick, al is dat een merknaam. Dat betekent dat er een snelkoppelblok voor de hydrauliek in is verwerkt. Zonder de cabine uit te stappen, koppel je automatisch alle hydrauliekfuncties bij het aan- en afkoppelen. Kies je voor een tweede volhydraulische S-snelwissel aan de onderzijde van het draaikantelstuk, dan kun je ook daar een sorteergrijper, trilblok of ander hydraulisch uitrustingsstuk aan koppelen zonder slangen aan te sluiten.

Het kunnen afkoppelen van een draaikantelstuk kan praktische voordelen hebben. Als je als loonwerker een dag op een sloop draait, kan het draaikantelstuk thuis blijven. Ook bij productiewerk, zoals een breker laden of dumpers laden, zit een draaikantelstuk eigenlijk in de weg. Het weegt al snel een paar honderd kilo en dat beweeg je de hele dag op en neer. Dat kost diesel. Het draaikantelstuk kun je ook afkoppelen door enkel voor een snelwissel te kiezen en zelf de slangen aan te sluiten.

Een afneembaar draaikantelstuk dat direct is aangesloten op de extra functies van de graafmachine: een vierslangensysteem.

Engcon kiest voor eigen systeem

Terug naar die snelwissels: Steelwrist en Rototilt kiezen voor uitwisselbaarheid en een open benadering. Beide leveranciers bouwen zelf S-snelwissels met ingebouwde hydraulische snelkoppelingen volgens een universele maatvoering, en bepleiten sterk de uitwisselbaarheid tussen verschillende merken. Deze systemen staan erom bekend dat ze ook met een hoge flow overweg kunnen en veel functies kunnen herbergen.

Haaks hierop staat de strategie van marktleider Engcon, die kiest juist voor een merkeigen snelwissel in een eigen maatvoering. Deze is anders gebouwd en niet uitwisselbaar met andere merken. Engcon biedt ook de mogelijkheid voor een volautomatische hydraulische snelwissel, al heeft deze wat minder capaciteit qua flow. “Niet iedereen heeft de vele liters doorvoer van een OilQuick nodig. Ik denk dat wij met ons EC-oil-systeem voor het grondverzet een goede oplossing hebben”, vertelt Mark Lisman, country manager Benelux van Engcon. Ook strategisch: Engcon kiest regelmatig voor acties om deze systemen scherp in de markt te zetten.

Ga je de sloop op met speciale tools of maak je gebruik van een rolbezem, dan is de maximale flow van een doorvoer in (de snelwissel en) het draaikantelstuk van extra belang.

Let op terugverdienmodel draaikantelstuk

Belangrijk bij de keuze voor een draaikantelstuk is weten wat je zelf wilt en wat het terugverdienmodel is. Bij de keuze voor het type snelwissel is het goed om te beseffen dat het een toekomstbepalende keuze is. Omschakelen kost altijd geld. Is een draaikantelstuk op één van je machines handig, dan kun je deze vast aanbouwen en met CW blijven werken. Tegelijk biedt een S-snelwissel wel voordelen.

Bij een draaikantelstuk kost niet alleen de aanschaf geld, maar ook de brandstof. Vuistregel is dat een draaikantelstuk 1 liter extra brandstof per uur vergt. Vlak ook het onderhoud niet uit. Denk aan alle pennen, bussen en lagers. Het is goed de kostprijs per draaiuur voor jezelf in beeld te hebben en daar je tarieven op aan te passen. Want uiteindelijk kan je machine per uur wel meer werk verzetten, maar als dat niet tot uitdrukking komt in het rendement dan schiet je er niets mee op.

Auteur: Matthijs Verhagen

Lees ook: Kies je voor een afschuifdumper of een kipper?