Bijzondere teelt: Monstermachines in weerbarstige vezel

Zo begin september loopt het maaien van vezelhennep ten einde. Vandaag wordt één van de laatste percelen gemaaid in het Duitse Walchum. Er hangt een zoete, kruidige geur rond het perceel. In de verte kondigt een stofwolk de komst van een grote oogstmachine aan. Een werktuigdrager hangt hoog boven het gewas en daarmee lijkt de Claas Xerion op een aanstormende dinosaurus. De machine is het toonbeeld van brute kracht en niet zonder reden benoemd als Hemp Bull. Chauffeur Harm van Rhee kijkt goedkeurend naar het perceel, en meldt dat er dit jaar in Nederland al ruim 1.200 hectare gemaaid is door de machines van Dun. Zijn Xerion is wit uitgeslagen door wat geen stof blijkt te zijn, maar stuifmeel. Het gemaaide gewas wordt afgesneden op stukken van zo’n 60 cm lengte en blijft vervolgens nog enkele weken liggen om te ‘roten’. Het rotingsproces komt opgang door vocht uit het gewas en de omgeving. Hierdoor komt de vezel los van de houtachtige kern.

Lees verder onder het kader

Een bos touw maaien

In Oude Pekela ontmoeten we Albert Dun (66), oprichter van Dun Agro. Zijn bedrijf is bijna dertig jaar actief in deze teelt en tevens de grootste speler in Nederland met 1.350 hectare vezelhennep en een geheel eigen verwerking. Met vallen en opstaan is het bedrijf uitgegroeid tot de huidige omvang met veertig medewerkers.

Lees verder onder het kader

Albert Dun weet nog goed hoe het was, om te pionieren in deze teelt. Zoals de eerste oogst, waarbij met Franse luzernemaaiers werd gepoogd het drie meter hoge gewas klein te krijgen. Het is als grasmaaien in een bos touw, was de conclusie na een lastige start. De weerbarstige stengel van de vezelhennepplant laat zich namelijk niet zomaar kleinmaken. Sindsdien heeft de Groningse ondernemer met vallen en opstaan zijn zelfgebouwde machines verfijnt en verbeterd.

Moeilijkheden en onbegrip hebben het enthousiasme van de ondernemer nooit kunnen remmen. Wel moet een altijd terugkomende fabel uit de weg worden geruimd: vezelhennep heeft niets te maken met hennep die gerookt wordt. Ook de hardnekkige gedachte dat de vezelplanten alleen mannelijk of vrouwelijk zijn, klopt niet. De stof THC, die een drogerende werking heeft, is slechts met 0,3 procent aanwezig in vezelhennep. Ter vergelijking, in de planten die zouden kunnen dienen voor de productie van verdovende middelen, ligt het percentage op 15 procent.

Lees verder onder de foto

Terwijl met geweld de lange stengels in de Kemperbek verdwijnen, zit cauffeur Harm van Rhee relaxed in de cabine van de Xerion. De gps doet zijn werk en dat is maar goed ook; het loskomende stuifmeel en tegenlicht zorgen voor een beperkt zicht.

Bodemverbeteraar

Vezelhennep is een geweldige plant, die ook nog eens gunstig is voor het milieu. Volgens Albert Dun biedt de plant de basiselementen voor de mens, namelijk: voedsel, kleding en huisvesting. Het eenjarige gewas wordt begin april gezaaid en net als mais houdt de plant van een gunstige nachttemperatuur. Dun gebruikt voor het zaaien een Xerion 4000 met Horsch-schijvenzaaimachine. Omdat het gewas in korte tijd in de hoogte groeit, is spuiten tegen onkruid niet nodig. De explosieve planten gaan niet alleen met geweld de hoogte in, maar ook in de grond vertakken de wortels zich razendsnel tot wel een meter diepte. De teelt is dus aan te raden als vruchtwisseling en bodemverbeteraar, aldus Dun. Dit is ook een reden dat er zonder moeite hectares beschikbaar komen voor de vezelplant. In ruil voor het grondgebruik, wordt een teeltvergoeding uitgekeerd.

Lees verder onder de foto

Een Xerion die stof doet opwaaien. Op het eerste gezicht lijkt er zich een dinosaurus door het land te begeven gehuld in een stofwolk. Omdat het seizoen bijna ten einde loopt is er veel stuifmeel aanwezig.

Liefhebberij in techniek

Albert Dun is akkerbouwer, maar vooral ook uitvinder en liefhebber van techniek. Op de locatie in Oude Pekela is alles ontstaan, en staan de zelfgebouwde fabriek en de monstermachines die de vezel weten te beteugelen. Nu het maaien bijna klaar is, staan de oogstmachines op het erf. Die Franse machines die destijds debuteerden in de teelt, werden na een jaar al aan de kant gezet. De taaie stengels zorgden voor veel hoofdbrekens. Als een stengel de kans krijgt om zich óm een draaiend onderdeel te wikkelen, slaat zelfs de meest krachtige machine vast. In 1995 was de eerste zelfrijdende hennepmaaier een feit. Die was gebouwd op basis van een Steyr-werktuigdrager. De machine werd omgebouwd door Evenhuis uit Giethoorn (Ov.). Daarna volgden constructies op basis van een Deutz-Fahr-hakselaar. Standaard componenten bleken in het brutale gewas geen lang leven beschoren.

Lees verder onder de foto

Een bordje achter het raam zegt ons dat deze MAN het stro volgt ofwel een ‘strojager’ is. De MAN-trucks komen uit het Duitse leger en zijn door Dun volledig omgebouwd tot professionele silagetransporteurs. De trucks zijn een belangrijke schakel in het logistieke proces.

Lees verder onder het kader

De toppen apart

In de top van de hennepstengel zitten waardevolle stoffen, zoals eiwitrijk blad wat kan dienen als veevoer, medicinale grondstoffen en olie. Genoeg reden dus om dit deel van de plant afzonderlijk te oogsten. Hiervoor bouwde Dun in 2012 een Agrifac-bietenrooier om tot multifunctionele bladstripper en vezeloogster. Hoewel de Claas Xerion volgens Dun een fantastische trekker is, gaat de voorkeur uit naar de Agrifac Opti Traxx. Een belangrijk verschil: bij de Xerion ligt de motor tússen de wielen, bij de Opti Traxx is deze achterop gebouwd.

Lees verder onder de foto

Aan de gemaaide stoppel is goed te zien hoe krachtig de vezelplant is. Deze is in het geheel niet te vergelijken met bijvoorbeeld mais. Dat is ook de reden dat veel standaard machines het snel zullen opgeven. Vooral de invoer en snijelementen van de machine krijgen er flink van langs.

Albert Dun wijst naar een Xerion die op terrein staat, die met opbouw ongeveer 35 ton weegt. Daarmee kan hij drie hectare per uur maaien. De machine vertegenwoordigd een waarde van € 750.000. Er staat een nieuwe Xerion 5000 in bestelling.
Het terrein van Dun Agro is als een oase voor machineliefhebbers. Naast bijzondere machines staan er ook vrachtwagens, zoals een viertal MAN-trucks die afkomstig zijn uit het Duitse leger. Die trucks uit 1986 hadden slechts 5.000 kilometer op de teller. Ze zijn na een ombouw geregistreerd als landbouwvoertuig. Terug in de werkplaats, waar alles begon, benadrukt Dun dat je echt een techniekliefhebber moet zijn om dit te kunnen doen en volhouden. Dat geldt ook voor de chauffeurs die volgens de Groningse ondernemer allemaal goed kunnen sleutelen.

Lees verder onder de foto

De werkplaats in de vestiging in Oude Pekela is de schatkamer van het bedrijf. Hier is heel wat denkwerk verricht om oplossingen te kunnen construeren om de weerbarstige vezel de baas te kunnen blijven. Voor onderhoud is er altijd ruimte. Dun Agro doet alles in eigen beheer.