Väderstad Proceed: zaadje voor zaadje met precisie

Wat als één zaaimachine op het bedrijf zou volstaan om zowel mais, bonen, suikerbieten en zelfs granen te zaaien? Met diepteregeling voor elke afzonderlijke zaairij in een parallellogram, nauwkeurige verenkeling én gelijktijdige bemesting? Met de nieuwe Proceed is Väderstad goed op weg om zo’n zaaimachine aan te bieden. Onze collega’s van Profi gingen de akker op met een prototype van deze machine, die over een jaar of twee op de markt moet komen.

Veel van de gebruikte componenten zijn al in andere Väderstad-machines beproefd en getest. Denk aan de 3.000 liter metende zaadtank met Central Fill-technologie en de zaai-elementen uit de Tempo-reeks. In de Proceed worden deze voor het eerst op twee opeenvolgende rijen geplaatst om kleinere rijafstanden mogelijk te maken.

Tekst gaat verder onder de foto

Het concept werkt met voorloopdrukrollen en twee rijen zaaischijven. De verdeelkop stuurt de meststof vanuit de fronttank naar de afzonderlijke rijen.

Twee zaairijen

De testmachine zaait 24 afzonderlijke rijen op een werkbreedte van 5,40 meter. Daartoe plaatst Väderstad de elementen op een onderlinge afstand van 45 centimeter, verdeeld over twee opeenvolgende rijen die een halve zaaibreedte verspringen ten opzichte van elkaar. Dat resulteert in een rijafstand van 22,5 centimeter. Dat is breed in vergelijking met het huidige pneumatische zaaisysteem. Maar met het oog op komende uitdagingen op het gebied van (mechanische) onkruidbestrijding kan dit juist een werkbaar compromis zijn.

Tekst gaat verder onder de foto

De voorloopdrukrollen passen zich individueel aan de bodem aan.

Het gevaar van een te kleine afstand tussen planten in de rij lijkt ons niet groot: bij een verminderde dosering van bijvoorbeeld 120 korrels per vierkante meter is de plantafstand van 3,6 centimeter in de rij (bij een rijafstand van 22,5 cm) nog steeds groter dan bij 400 korrels per vierkante meter bij een rijafstand van 12,5 centimeter. Door de hoge mate van precisie kun je immers met minder zaaizaad toe. Väderstad vond in een proef met 150 korrels per vierkante meter later een planten-biomassa van 102% ten opzichte van gangbaar zaaien.

Grote tussenruimte

De afstand van 1,39 meter tussen de eerste en tweede balk met zaaielementen is ongewoon groot. Een uitdaging voor bochtenwerk – zeker als er een gecombineerde mechanische onkruidbestrijding volgt. Of Väderstad nog met een bochtencorrectie tussen de twee zaairijen komt is onduidelijk. De ontwikkelaars hebben al wel concrete ideeën voor het uitheffen van een afzonderlijke rij, om gewassen als mais of suikerbieten op dubbele of zelfs driedubbele rijbreedte te kunnen zaaien. Het valt nog te bezien in hoeverre de asymmetrische opstelling van de rijen een belemmering vormt.

Tekst gaat verder onder de foto

De centrale zaadtank heeft een inhoud van 3.000 liter. Het betreft een overdruksysteem.

Om het verwisselen van de zaaischijven bij verandering van gewas te vergemakkelijken, kun je de achterste balk met zaaielementen hydraulisch even 55 centimeter naar achteren schuiven. Een set wisselen is binnen 20 minuten te doen. De framesegmenten scharnieren voor transport verticaal omhoog langs de centrale lengtebalk. Het gewicht rust dan op twee aan het chassis gemonteerde wielen met bandenmaat 520/50 R17.

Akkerbouwconcept

Om in een zo kort mogelijke tijd een zo hoog mogelijk opkomstpercentage te krijgen, drukt de Väderstad vóór elke zaairij de grond eerst rij-afhankelijk aan. Bij een rijbreedte van 22,5 centimeter betekent dat in totaal 24 drukwielen, afzonderlijk opgehangen en hydraulisch belast. De 24 hydraulische cilinders zijn met elkaar verbonden via een drukleiding – vergelijkbaar met een commonrailsysteem. Zo levert elke wiel een gelijkmatige verdichting van de grond – beter dan welke bandendrukrol op een doorlopende as dan ook.

De drukwielen zijn 167 millimeter breed en 370 millimeter hoog. Op elk wiel volgt een Tempo-zaaielement. De zaadafleg wordt geregeld door twee diepteregelingswielen van 406×110 millimeter in een pendelophanging. De zaaidiepte stel je in stappen van 5 millimeter in, van 1,5 centimeter tot minstens 10 centimeter diep.

Tekst gaat verder onder de foto

De druk- en diepteregelingswielen drukken op een groot deel van het veld. Anders ontworpen rolprofielen moeten de kans op erosie en verslemping verminderen.

Aan het vertrouwde zaaisysteem voegde Väderstad alleen een paar details toe. Net als bij het Tempo Central Fill-systeem voert een luchtstroom het zaad vanuit de druktank naar een verdeelkop van 150 milliliter op elke rij. Van daaruit gaat het naar de elektrisch aangedreven zaaischijf, waar een aparte luchtstroom het tegen de schijf drukt. Een halve schijfomwenteling later zorgen een luchtonderbreker en een uitwerper dat de korrels weer loskomen. De luchtstroom schiet het zaad dan met een snelheid tot 14 meter per seconde door de valpijp in de door dubbele schijfkouters gevormde sleuf, waarop een vangrol het zaad fixeert.

Graan per korrel zaaien

Het sterke punt van dit nieuwe concept is de veelzijdigheid. Met passende zaaischijven kan de precisiezaaimachine bijna elk zaad verenkelen. Zelfs voor het zaaien van gangbare graansoorten als tarwe, haver of rogge is geen speciaal zaaigoed nodig. Voor tarwe bijvoorbeeld test Väderstad momenteel twee verschillende schijven, ter compensatie van de grotere zaaidichtheden in vergelijking met vroegere machines. De ene testschijf heeft één rij gaatjes en de andere twee – alle 2,1 millimeter groot.

Vergeleken met conventionele graanzaaimachines is de Proceed zwaar. Een voor- en nadeel tegelijk. Leeg weegt hij 7,5 ton, ongeveer evenveel als een universele zaaimachine met geïntegreerde bodembewerking. Het gewicht wordt hoofdzakelijk op de grond overgebracht door de diepteregelingswielen op elke afzonderlijke rij en de voorste drukrollen. Hierdoor kan de machine punten scoren met hoge kouterdrukken. Zelfs met een lege tank is ongeveer 325 kilo druk per zaairij mogelijk zonder dat het frame omhoog komt. Dit maakt het systeem zeer geschikt voor directzaai. Maar op percelen die gevoelig zijn voor verdichting, verslempen en erosie is dat gewicht juist nadelig. En van natte gronden is slechts een deel geschikt voor deze zaaimachine. Op zand kun je de zaaieenheden ontlasten om te veel kouterdruk tegen te gaan.

Gelijktijdig bemesten

Dit prototype heeft nog een enkele voorraadtank. Väderstad wil ook een dubbele tank gaan leveren, bijvoorbeeld om zaaigoed en meststoffen tegelijk toe te dienen. Dan krijgt de machine drie blazers: twee voor het transport van zaaigoed en meststoffen, en een derde die voor overdruk zorgt. Toch hebben we gelijktijdig bemesten tijdens het zaaien ook al uitgeprobeerd, namelijk door een fronttank aan de trekker te hangen. De meststof is tussen de vangrol en de aandrukrol afgelegd; de diepte instelbaar met een sleufgat.

Tekst gaat verder onder de foto

Om tarwe te verenkelen gebruikt Väderstad schijven met gaten van 2,1 millimeter.

Vertrouwde iPad-bediening

De bediening van de machine in de cabine is voor Väderstad-gebruikers gesneden koek. De gebruikelijke instellingen doe je makkelijk via het iPad-scherm. Het hoofdscherm geeft de 24 afzonderlijke rijen grafisch weer. Als bestuurder spoor je problemen met de verenkeling snel op – erg prettig. Sensoren detecteren dubbele zaden en missers in de rij. Je kunt werken met rijpaden en gps-gestuurde secties. In- en uitschakelen aan begin en einde van de werkgang vergt echter een extra gps-controller, bijvoorbeeld van de trekker. Dit communiceert met de zaaimachine via de Isobus.

Tekst gaat verder onder de foto

Wie bekend is met Väderstad kan snel uit de voeten met de iPad-bediening. Elke afzonderlijke rij wordt individueel gemonitord.

Geschikt concept

De door ons geteste combinatie vereist vijf DW-ventielen en één EW, plus twee vrije retouren. Er is flink wat trekkracht nodig. Väderstad beveelt 300 pk aan bij een werkbreedte van 5,40 meter. Een hydraulisch aangedreven dynamo levert de benodigde stroom voor de machinefuncties.

De fabrikant verwacht ook werkbreedtes van 6 tot 12 meter te gaan leveren. Een prijs is nog niet bekend; de 5,40-meterversie zal waarschijnlijk evenveel kosten als een 24-rijige Tempo L of een Rapid RDA 600C met grondbewerkings- en bemestingsuitbreidingen.

Tekst gaat verder onder de foto

Om bijvoorbeeld zaaischijven te verwisselen, kan de achterste kouterbalk ongeveer 55 centimeter naar achteren uitschuiven. Je kunt er dan goed bij.

Terugblikkend op onze test: dit Väderstad-prototype is geschikt voor de zaai van bijna alle gangbare gewassen, inclusief granen, zonder voorafgaande grondbewerking. De akkerbouwbenadering bevalt: rijafhankelijk de bodem aandrukken, de verenkeling en de precieze, parallellogram-gestuurde koutergeleiding. De tarwe lag altijd op de gewenste optimale zaaidiepte, zelfs bij het kruisen van oude rijsporen. Als Väderstad het gewicht in de gaten houdt, zou de machine wel eens een geschikt concept kunnen zijn voor de eisen van de toekomst, onder optimale zaaiomstandigheden althans.

Tekst: Sönke Schulz, Eric Wientjes